Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej

  • Zwiększ rozmiar czcionki
  • Domyślny  rozmiar czcionki
  • Zmniejsz rozmiar czcionki

"Z zagadnień najstarszej ikonografii niezachowanych kościołów drewnianych Małopolski Południowej" - prelekcja dr Tadeusza Łopatkiewicza

Email Drukuj PDF
(1 głos, średnia ocena: 5.00 na 5)

 

01 Dr Tadeusz Łopatkiewicz rozpoczyna prelekcję. Fot. S. Szafran
02 Uczestnicy spotkania. Fot. M. M. Szafran
03 Uczestnicy spotkania wysłuchują treści prelekcji (od lewej pp.): dr Maria Panaś, płk Marek Kołacz, mgr Lucyna Kołodziej, mgr inż. Roman Kahul, mgr inż. Zbigniew Skiba. Fot. M.M. Szafran
04 Zasłuchani w przekazywane treści (od lewej): pan Mariusz Taborski, pani Kazimiera Grochmal, pan mgr inż. Włodzimierz Kołtowski. Fot. M.M. Szafran
05 Szanowni Goście spotkania: pan prof. Franciszek Leśniak i pani Jolanta van Grieken-Barylanka. Fot. S. Szafran
06 Przedspotkaniowe rozmowy: mgr inż. Zbigniew Skiba i mgr inż. Włodzimierz Kołtowski. Fot. S. Szafran
07 Zasłuchani w treści prelekcji pan Krzysztof Rybicki i pani Justyna Bąk. Fot. M.M. Szafran
08 Zasłuchane w słowa prelekcji pani mgr Dorota Janeczko i pani dr Alicja Orzechowska. Fot. M.M. Szafran
09 Uczestnicy spotkania państwo (od lewej): pan dr inż. Stanisław Szafran, pani Urszula Perec, pani Maria Czechowska-Liszka, pani Maria Szafran. Fot. M.M. Szafran
 

4 czerwca 2024 r., w Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie, odbyło się dziewiąte (ostatnie) w bieżącym 51. sezonie działalności, spotkanie Oddziału Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krakowie. Tematem spotkania była prelekcja prezesa SMZK dra Tadeusza Łopatkiewicza pt. "Z zagadnień najstarszej ikonografii niezachowanych kościołów drewnianych Małopolski Południowej". Temat prelekcji i przekazane w wykładzie treści to mały fragment wyników wieloletnich badań architektury sakralnej, prowadzonych z wielką pasją i znawstwem oraz pieczołowicie opracowanych i wydanych drukiem przez dra hab. Piotra Łopatkiewicza i autora prelekcji dra Tadeusza Łopatkiewicza, a mianowicie rękopiśmiennych inwentarzy zabytków:

  • Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu jasielskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2001,
  • Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2005,
  • Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu sądeckiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, t. 1 i 2, Kraków 2007,
  • Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu limanowskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2008,

oraz szkicowników terenowych Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznych wycieczek z Władysławem Łuszczkiewiczem (1889):

  • Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Gorlickie i Grybowskie z roku 1889, "Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891)", t. 2, z. 1, Kraków 2018,
  • Szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Grybowskie, Sądeckie i Tarnowskie z roku 1889, "Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888-1891)", t. 2, z. 2-3, Kraków 2021.

Prelegent w toku wykładu zaprezentował ponad 120 nieznanych, archiwalnych fotografii i rysunków, map i pomiarów inwentaryzacyjnych drewnianych kościołów istniejących kiedyś w 26 miejscowościach Małopolski Południowej, które zbudowano w różnym czasie od XIV do XIX w., w następujących miejscowościach: Bóbrka, Cieklin, Dobrzechów, Frysztak, Grybów, Jedlicze, Kołaczyce, Kombornia, Krościenko Wyżne, Libusza, Lubatowa, Łubienko, Miejsce Piastowe, Mystków, Nawojowa, Niewodna, Odrzykoń, Osobnica, Rogi, Równe, Sieklówka, Skalnik, Szerzyny, Trzciana, Wilczyska, Zręcin. Tylko nieliczne z tych budowli zachowały się w pamięci żyjących jeszcze ludzi (najczęściej z dramatycznych okoliczności ich unicestwienia), a wielu w ogóle nie wiedziało, jak zabytki te wyglądały, gdyż pozostałe po nich ślady istnienia, utrwalone na rysunkach i fotografiach, skrywały trudno dostępne zakamarki archiwów. Prezentowane obiekty sakralne podzieliły losy wielu większych i mniejszych budowli wzniesionych przez wcześniejsze pokolenia, które pod wpływem nieuchronnie działających warunków naturalnych i zachodzących zmian w technice i technologii budownictwa, stosowanych materiałów, a także zmieniających się wzorców estetycznych i obyczajowych, przy wzrastającej zamożności społeczeństwa, były opuszczane i rozbierane.

Prelegent wskazał najważniejsze przyczyny rozbiórek takich obiektów, do których należało:

  • wzbogacenie się wsi pouwłaszczeniowej, praca w kopalnictwie naftowym oraz emigracja do USA,
  • świadomie prowadzona akcja ze strony biskupów, wzywających wiernych do budowy nowych świątyń,
  • stan techniczny niektórych kościołów, stawiający dylemat - remontować czy budować nowy?
  • zastęp zdolnych architektów - Jan Sas Zubrzycki, Teodor Marian Talowski, Stanisław Majerski
  • wymiana świątyni parafialnej podnosiła też poziom religijności wiernych, aktywizowała wspólnotę,
  • działającą często wedle zasady - zastaw się a postaw się

Każda zmiana dokonana w środowisku, a w tym zarówno rozbiórka starego, jak i budowa nowego obiektu, niesie dla danego środowiska określone skutki. Skutkiem dokonanych rozbiórek w/w obiektów była:

  • utrata w krajobrazie tradycyjnych sylwetek kościoła drewnianego, zastępowanego formami obcymi,
  • utrata cennego wyposażenia ruchomego wnętrz (ołtarzy, ambon, mebli zakrystyjnych, instrumentu organowego, dekoracji malarskich ścian i stropów, ornatów),
  • przelewanie starych dzwonów na nowo fundowane,
  • zniszczenie poprzez wkopy fundamentowe cmentarzy grzebalnych wokół starych kościołów,
  • wycinka sędziwych drzew, przeszkadzających nowemu kościołowi, zawsze większemu niż stary.

Prelegent przywołał słowa Stanisława Tomkowicza - znakomitego krakowskiego konserwatora zabytków i badacza przeszłości, który obserwując decyzje ówczesnych władz Krakowa w sprawie niszczejących budynków zabytkowych powiedział:

Słowo "zburzymy" zawsze było i jest dla większego ogółu magicznem, gdy hasło "zachowania" tam tylko może być zrozumianem, gdzie jest głębsze wykształcenie i gdzie się teraźniejszość z przeszłością rozważnie oblicza. Od liczebnej większości nie zawsze oczekiwać tego można…

oraz

Są ludzie mający rozkosz w zacieraniu śladów przeszłości - jak gdyby w opinię publiczną wmówić chcieli, że historya jakiejś instytucji, miasta lub kraju dopiero od nich się zaczęła, a przed nimi nie było nic; są epoki obniżające sztucznie poziom wiekową usypany pracą, ażeby ich własne dzieła większemi się wydały. I chwilowo udaje się czasem, dzięki obojętności współczesnych. Ale prawda długo ukryć się nie da. Potomność bywa sprawiedliwą, i o tych, co przeszłości szanować nie umieją, zasłużony sąd wyda...

Przytoczone słowa Stanisława Tomkowicza oraz los opisanych obiektów sakralnych, wywołują refleksje i pytania, czy świadomość narodowa i historyczna oraz kategorie wartości przyszłych pokoleń będą na tyle głębokie i silne, że potrafią uchronić od zagłady najcenniejsze pamiątki i skarby przeszłości? Należy wyrazić nadzieję, że tak będzie.

P.S. Złowrogim echem wygłoszonej prelekcji stała się smutna wiadomość podana przez media: "16 czerwca 2024, o 5:00 nad ranem, spłonęło prezbiterium siedemnastowiecznego kościoła drewnianego p.w. św. Heleny w Nowym Sączu. Zbudowany został w 1686 r. na dawnym przedmieściu Chełmiec Polski. Jego fundatorką była ksieni klasztoru Klarysek w Starym Sączu Helena Marchocka. We wnętrzu znajdował się renesansowo-barokowy ołtarz główny z barokowymi obrazami z 2. poł. XVII w. (Matka Boska Pocieszenia, Zwiastowanie, Św. Kinga, sceny z życia klarysek z sądeckiego zakonu) oraz renesansowymi z ok. 1580 r. (sceny Ukrzyżowania i Zmartwychwstania)". Dr Tadeusz Łopatkiewicz podając na Facebooku informację o pożarze zauważa, że "Kościół ten i jego ruchome wyposażenie było przedmiotem inwentaryzacyjnych prac rysunkowych w lipcu 1889 roku, w których pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza brali udział m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer".

    

Poglądowy plik PDF prezentacji dostępny do pobrania>> pdf

    

10 Kościół parafialny p.w. św. Marcina Biskupa w Krościenku Wyżnym, wzniesiony w 2 połowie XIV w. (wedle tradycji w 1350 r.), rozebrany w Popielec - 1 marca 1911 r. Fot. Franciszek Pik Mirandola 11 Kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP we Frysztaku, wzniesiony w 1442 r., rozbudowany w 1789 r., rozebrany w 1924 r. 12 Kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych w Szerzynach, wzniesiony w 1529 r., restaurowany w 1711 r., spłonął w 1933 r. 13 Kościół parafialny drewniany p.w. św. Katarzyny w Bóbrce, wzniesiony w 1768 r., rozebrany w 1906 r. po wybudowaniu nowego, murowanego i znacznie większego kościoła 14 Kościół parafialny p.w. św. Marcina Biskupa w Komborni, wzniesiony pod koniec XV w., rozebrany 19 - 20 maja 1932 r.
      
15 Kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP w Nawojowej, wzniesiony w końcu XVI w., rozebrany w 1896 r. Rysunek kościoła w widoku od południa ze Szkicownika Stanisława Wyspiańskiego z wycieczki w Sądeckie i Grybowskie w roku 1889 16 Kościół parafialny p.w. św. Katarzyny w Odrzykoniu, wzniesiony w pod koniec XV w., przebudowany w 1629 r., rozebrany w 1888 r. 17 Kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa w Wilczyskach, wzniesiony w 1605 r., konsekrowany w 1641 r., zupełnie przebudowany w 1892 r. Rysunek kościoła w widoku od północnego zachodu ze Szkicownika Stanisława Wyspiańskiego z wycieczki w Sądeckie i Grybowskie w roku 1889 18 Wnętrze prezbiterium kościoła pw. św. Heleny w Chełmcu, dziś dzielnicy Nowego Sącza, spalone w dniu 16 czerwca 2024 r. Rysunek ze Szkicownika II Stanisława Wyspiańskiego z wycieczki w Sądeckie w roku 1889 19 Pożar kościoła pw. św. Heleny w Chełmcu, dziś dzielnicy Nowego Sącza w dniu 16 czerwca 2024 r. Fot. arch. PSP w Nowym Sączu

 
 

 

 

 
Autorem tego artykułu jest Maria Magdalena Szafran

Zobacz inne artykuły tego autora >>

Aby dodawać komentarze musisz się uprzednio zalogować!

Lista artykułów

Nowości

  1. "Krośnianie wśród Złotych Wychowanków Politechniki Krakowskiej" - prelekcja mgra inż. Romana Kahula - 4 lutego 2025
  2. Uczczenie 162. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego - 22 stycznia 2025 (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  3. Tradycyjne "Spotkanie Opłatkowe'2025" Oddziału Krakowskiego SMZK - 7 stycznia 2025
  4. Wizyta Pana Prezydenta Piotra Przytockiego w Oddziale SMZK w Krakowie oraz prelekcja nt. "Plany rozwojowe Miasta Krosna" - 3 grudnia 2024
  5. Galeria fotograficzna promocji albumu Zbigniewa Więcka (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  6. "Ze wspomnień konserwatora zabytków - wspomnienia z lat 1972-1990" - prelekcja mgr Zdzisława Gila - 5 listopada 2024
  7. Relacja ze Spaceru pamięci - 31 października 2024
  8. Galeria fotograficzna Spaceru pamięci - 31 października 2024
  9. Relacja z wycieczki do Krakowa na spektakl "Wesele"  - 19 października 2024
  10. Galeria fotograficzna wycieczki do Krakowa na spektakl "Wesele - 19 października 2024
  11. "Zabezpieczanie Kopalni Soli Wieliczka przed zagrożeniem wodnym" - prelekcja prof. dr hab. inż. Andrzeja Goneta
  12. Recenzja książki Adama Krzanowskiego "Historia w pracy drużyn skautowych i harcerskich na ziemiach polskich w latach 1911-1939"
  13. Program działalności Oddziału krakowskiego SMZK w sezonie 2024/2025
  14. Galeria wycieczki autokarowej Klimkówka, Łosie, Bielanka, Szymbark - 6 lipca 2024
  15. Promocja książki Zdzisława Gila "Refleksje konserwatora zabytków" - 26 czerwca 2024
  16. "Z zagadnień najstarszej ikonografii niezachowanych kościołów drewnianych Małopolski Południowej" - prelekcja dr Tadeusza Łopatkiewicza - 4 czerwca 2024
  17. "Pamięci Żydów z Jedlicza oraz osób ratujących ich życie w czasie zagłady" - prelekcja st. ofic. ż.w. Bogdana Jaskółki - 7 maja 2024
  18. "Z zagadnień najstarszej ikonografii niezachowanych kościołów drewnianych Małopolski Południowej" - wykład dra t. Łopatkiewicza - 15 maja 2024
  19. Galeria fotograficzna uroczystości 161. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego - 22 stycznia 2024
  20. Relacja z promocji albumu Zbigniewa Więcka
  21. Galeria fotograficzna promocji albumu Zbigniewa Więcka (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  22. Relacja ze Spaceru pamięci - 30 października 2023
  23. Galeria fotograficzna Spaceru pamięci - 30 października 2023 (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  24. Jubileusz 50-lecia działalności Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej - 3 października 2023
  25. Wywiad Doroty Suwalskiej z Tadeuszem Łopatkiewiczem o SMZK - 14 lipca 2023
  26. Relacja z wykładu z okazji 65-lecia SMZK - 14 czerwca 2023
  27. Galeria fotograficzna wykładu „65 lat działalności SMZK” w obiektywie Joanny Łach
  28. Książka Tadeusza Łopatkiewicza dotycząca dziewiętnastowiecznych relacji konserwatorskich o zabytkach Krosna i powiatu
  29. Galeria Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego SMZK (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  30. Relacja filmowa z uroczystej LXIII Sesji Rady Miasta Krosna z okazji Jubileuszu 60-lecia SMZK
  31. Relacja filmowa z referatu dr Tadeusza Łopatkiewicza - Prezesa ZG SMZK na uroczystej Sesji Rady Miasta Krosna z okazji Jubileuszu 60-lecia SMZK
  32. Relacja z Jubileuszu 45-lecia oddziału krakowskiego SMZK - 2 października 2018
  33. Relacja z 45. Spotkania "Na rodzinnej ziemi - Zamek Kamieniec 2018" - 23 września 2018
  34. Uroczysta LXIII Sesja Rady Miasta inaugurująca uroczystości jubileuszu 60-lecia SMZK - 22 września 2018
  35. Promocja VIII tomu Studiów krośnieńskich - 22 września 2018
  36. Wernisaż wystawy "Publikacje książkowe członków SMZK" - 22 września 2018
  37. Władze Stowarzyszenia w XVIII kadencji (2022-2025)
  38. Archiwum newsletterów
  39. Archiwum Aktualności SMZK
Galeria fotograficzna Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego SMZK - 23 września 2017

Mapa burzowa

Mapa burzowa Polski
kliknij mapę

Prognoza na najbliższe 10 dni >>

Uwaga

Uprzejmie proszę, by wszelkie uwagi dot.
- zawartości witryny,
- zauważonych braków
- pomysłów itp.,
nadsyłać do mnie za pośrednictwem
menu KONTAKT lub na adres
tadeusz@smzk.org

Dziękuję! :-) Administrator witryny


sideBar