Stanisław Szafran

Artur Bęben (1930-2017) - uczony, nauczyciel, wychowawca, piewca tradycji górniczych i miłośnik ziemi rodzinnej

Prof. zw. dr hab. inż. Artur Bęben urodził się 1 stycznia 1930 r. w Turaszówce (obecnie osiedle Krosna), jako syn Aleksandra i Heleny z domu Świerk. Tam spędził dzieciństwo i wczesną młodość, wychowując się w domu rodzinnym wraz z młodszą siostrą Teresą oraz uzyskał podstawowe wykształcenie w Szkole Powszechnej w Turaszówce. Po przejściu działań wojennych uczył się w Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Krośnie, które ukończył w czerwcu 1947 r. zdając "małą maturę", a dalsze kształcenie odbywał w Liceum im. Stanisława Konarskiego w Oświęcimiu, w którym w 1949 r. zdał maturę. W tym czasie doświadczenie organizacyjne zdobywał w 8 Drużynie Związku Harcerstwa Polskiego im. Henryka Dąbrowskiego w Polance k. Krosna, a później w 4 Brygadzie Młodzieżowej Powszechnej Organizacji "Służba Polsce" w Bemowie. W 1949 roku podjął studia inżynierskie na Wydziale Elektromechanicznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, podzielonym w 1952 r. na Wydział Elektryfikacji Górnictwa i Hutnictwa oraz Wydział Mechanizacji Górnictwa i Hutnictwa, z którym związał się na całe życie zawodowe. Już w 1953 r., po ukończeniu studiów inżynierskich, rozpoczął pracę w Katedrze Maszyn i Urządzeń Górniczych, w której zdobywał wszystkie stanowiska akademickie oraz stopnie i tytuły naukowe. Studia magisterskie ukończył w 1955 r. i z nakazem pracy został zatrudniony w Akademii Górniczo Hutniczej w wyżej wymienionej Katedrze na stanowisku asystenta. Pracę w uczelni łączył z działalnością dydaktyczną w Technikum Górniczym MGiE w Krakowie i Zaocznym Technikum Budowlanym oraz pracą w kopalniach odkrywkowych (najpierw w Kopalni Porfiru w Miękini, a później w Kopalni Wapienia w Czatkowicach).

Stopień naukowy doktora nauk technicznych uzyskał w 1963 r., a w 1966 r. otrzymał stopień doktora habilitowanego, w wyniku czego w następnym roku został nominowany na stanowisko docenta, a równocześnie powołany na kierownika Zakładu Odkrywkowych Maszyn Górniczych.

W 1973 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 r. profesora zwyczajnego.

Ponad 60 lat pracy naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej Profesora zaowocowało ogromnym dorobkiem publikacyjnym, kształceniem kadr oraz twórczą działalnością w wielu dziedzinach życia akademickiego i pozauczelnianego: ponad 300 publikacji w czasopismach naukowych (w tym ponad 170 samodzielnych), 9 książek (w tym 5 napisanych samodzielnie), 7 skryptów, 20 patentów, 5 wzorów użytkowych, 2 projekty racjonalizatorskie i ponad 100 referatów wygłoszonych na krajowych i zagranicznych konferencjach, sympozjach, zjazdach i innych gremiach naukowo-technicznych. Ponadto, opracował dla firm przemysłowych, kopalń odkrywkowych, biur projektowych i instytucji naukowych ponad 60 ekspertyz oraz 58 opinii i koreferatów. Był promotorem ponad 200 prac inżynierskich i magisterskich oraz 14 prac doktorskich, a ponadto był autorem wielu recenzji prac doktorskich i habilitacyjnych oraz recenzji całokształtu dorobku naukowego osób, które zostały desygnowane do nadania tytułu profesora.

W swojej uczelnianej działalności organizacyjnej pełnił 53 różnej rangi funkcje, a m.in.: opiekuna praktyk studenckich, opiekuna 4 punktów konsultacyjnych, prodziekana i dziekana Wydziału Maszyn Górniczych i Hutniczych i prorektora AGH, a ponadto członka wielu rad, zespołów ekspertów, komitetów redakcyjnych oraz komisji rektorskich, senackich i wydziałowych do rozwiązywania kluczowych zadań Uczelni. Niezależnie od tego aktywnie uczestniczył w działalności Uczelnianej Organizacji ZNP i Stowarzyszenia Wychowanków AGH, w którym od 2004 r. był wiceprezesem, a od 2005 r. również redaktorem naczelnym periodyku "Vivat Akademia".

Wysoki autorytet Profesora sprawiał, że był powoływany do prestiżowych gremiów naukowych, a m.in. był: stałym członkiem Państwowej Rady Górnictwa przy Urzędzie Rady Ministrów, członkiem Rady Naukowej Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, członkiem Rady Naukowej Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa w Krakowie, członkiem Rady Naukowej Instytutu Wiążących Materiałów Budowlanych w Opolu, wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie, członkiem Komitetu Naukowego Mechanizacji i Automatyzacji Górnictwa Odkrywkowego Rady Naukowej COBPCO-POLTEGOR we Wrocławiu, członkiem Rady Naukowej Zakładów Badawczych i Projektowych Miedzi CUPRUM we Wrocławiu, członkiem Komitetu ds. Maszyn i Urządzeń Górnictwa Węglowego Rady Naukowej ZKMPW w Gliwicach (1964-1976).

Aktywnie współpracował z renomowanymi instytucjami naukowymi, a przede wszystkim, od 1977 r., z Komitetem Górnictwa Polskiej Akademii Nauk, gdzie w latach 1981-1990 był członkiem prezydium i przewodniczącym Sekcji Mechanizacji Górnictwa oraz członkiem Sekcji Wiertnictwa i Eksploatacji Surowców Płynnych i członkiem Sekcji Górnictwa Odkrywkowego.

Profesor miał również szerokie zainteresowania pozanaukowe, a niezwykłe swoje uzdolnienia rozwijał w działalności pozauczelnianych organizacji społecznych. Aktywnie uczestniczył w pracy Ligi Obrony Kraju, Klubu Oficerów Rezerwy, a także w latach osiemdziesiątych działał w małopolskich strukturach Stronnictwa Demokratycznego. Z niezwykłym sentymentem odnosił się do ziemi rodzinnej i zaangażował się w zorganizowanie w 1973 r. Koła Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krakowie, a później sprawował przez dwie kadencje funkcję przewodniczącego KR (1986-1992), a później przez cztery kadencje funkcję prezesa Oddziału (1992-2008).

Fascynował się historią górnictwa i bogatymi tradycjami stanu górniczego, a wynikiem Jego pasji było wydanie książki pt. "Górnicza lampa się pali. O tradycjach górniczych i hutniczych w Akademii Górniczo-Hutniczej - i nie tylko - bogato ilustrowany przewodnik subiektywny", która stała się bestsellerem Uczelnianych Wydawnictw Naukowo-Dydaktycznych AGH. Natomiast swoje wspomnienia z doświadczeń życiowych w Uczelni zapisał w książce "Nie tylko z przymrużeniem oka".

Wielopłaszczyznowa działalność Profesora Artura Bębna była wielokrotnie wysoko oceniana oraz honorowana wieloma różnymi prestiżowymi nagrodami, tytułami honorowymi i odznaczeniami państwowymi, resortowymi, regionalnymi, związkowymi, wojskowymi i stowarzyszeniowymi, a m. in. otrzymał: Krzyż Komandorski OOP, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Złotą Odznakę "Zasłużony dla Górnictwa RP", Złotą Odznakę "Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych", Odznakę Honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej", Tytuł Honorowy "Zasłużony Nauczyciel PRL, Tytuł "Honorowy Obywatel Krosna", Członek Honorowy Stowarzyszenia Wychowanków AGH i in.

Od swojej Almae Matris otrzymał Profesor tytuł Profesora Honorowego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, za wybitne osiągnięcia naukowo-techniczne w dyscyplinie projektowania, budowy i eksploatacji maszyn górniczych oraz działalność dydaktyczną, organizacyjną i społeczną na rzecz AGH, nauki i kultury polskiej, jak również współpracę z przemysłem i organizacjami naukowymi w Polsce i za granicą.

Wielką troską, oddaniem i serdecznością otaczał Profesor rodzinę, którą założył w 1955 r., wstępując w związek małżeński ze swoją rodaczką - Zofią z d. Kasza, a następnie wychowując córki: Annę i Iwonę.

Zmarł 25 czerwca 2017 r., a 3 lipca 2017 r. rodzina oraz wielka rzesza przyjaciół i uczniów odprowadziła Profesora na miejsce wiecznego spoczynku na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (kwatera L1, rząd 1, grób 27). Wielu uczestników tej smutnej uroczystości z czcią pochyliło głowy nad Jego mogiłą przywołując w myślach chwile spotkań oraz wspólnej pracy, działalności, czy zabawy oraz konstatowała jak wybitną i wyjątkową był On osobowością oraz jak trudne, a wręcz niemożliwe będzie wypełnienie pustki, którą pozostawił.

Źródła:

• Bęben A., Nie tylko z przymrużeniem oka. Wspomnienia i anegdoty uczelniane przez życie pisane, Wyd. ART-TEKST, Kraków, 2010. s. 326.
• Bęben A., Górnicza lampa się pali. O tradycjach górniczych i hutniczych w Akademii Górniczo-Hutniczej - i nie tylko - bogato ilustrowany przewodnik subiektywny, Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków, 2008, s. 456.
• Bęben A., Szafran S., Początki i pierwsze trzydzieści lat Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej, [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, pod red. F. Leśniaka, t. 5, Krosno 2010, s. 487-553.
• Engel Z., Półwiecze działalności naukowo-dydaktycznej profesora Artura Bębna, "Mechanika", 2003, t. 22, z. 1, s. 9-12.
• Hansel J., Laudacja z okazji nadania tytułu profesora honorowego Akademii Górniczo- Hutniczej prof. zw. dr hab. inż. Arturowi Bębnowi [w:] Prof. Artur Bęben profesorem honorowym Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wyd. Biuro Rektora AGH, Kraków 2009, s. 11-18.
• Informator Stowarzyszenia Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Kraków, 2009, s. 46.
• Kozioł W., Wspomnienie o Profesorze Arturze Bębnie, "Vivat Akademia", grudzień 2017, nr 17, s. 4-5.
• Łopata A., Na 60 rocznicę więzi z Akademią Górniczo-Hutniczą Profesora Artura Bębna, [w:] Działalność naukowa i pedagogiczna prof. zw. dr hab. inż. Artura Bębna w 80 rocznicę urodzin i 60 rocznicę więzi z AGH, wyd. okolicznościowe AGH, Kraków 2010, s. 7-17.
• Pikoń K. i in., Wielka Księga 85-lecia Akademii Górniczo-Hutniczej, Gliwice, 2004, s. 22-23.
• Profesor Artur Bęben - zasłużył się Krosnu, "Vivat Akademia", listopad 2012, nr 9, s. 2.
• Stachnik P., Wychowanek trzech księży, "Biuletyn AGH", 2009, nr 23, s. 32-33.
• Szafran S., Profesor Artur Bęben - uczony, nauczyciel, wychowawca, piewca tradycji górniczych i miłośnik ziemi rodzinnej, [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, pod red. F. Leśniaka i T. Łopatkiewicza, t. 8, Krosno 2018, s. 405-416.
• Szafran S., Górnicza lampa pamięci - wspomnienie profesora Artura Bębna, "Vivat Akademia", czerwiec 2018, nr 18, s. 60-63.