Mgr Wanda Belcik prezentuje referat. Fot. M. M. Szafran 2 kwietnia 2019 r., w gmachu Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie, odbyło się siódme w bieżącym sezonie spotkanie Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej. Podczas spotkania Pani mgr Wanda Belcik wygłosiła referat pt.: "Pamiętnikarze galicyjscy".

Referentka na podstawie swoich studiów przedstawiła sylwetki wybranych pamiętnikarzy związanych z ziemią krośnieńską: Ludwika Jabłonowskiego, Franciszka Ksawerego Preka, Kazimierza Chłędowskiego (1843-1920) oraz Anny Potockiej (1846-1926), a ponadto podała informację o książce Hieronima Wysockiego pt. "Przemówiły stare listy".

2. Ludwik Jabłonowski Wprowadzając do treści referatu prelegentka stwierdziła, że literatura pamiętnikarska jest niezwykle cennym źródłem wielotematycznych informacji o środowisku życia i działalności autorów wspomnień. Jest nośnikiem nie tylko informacji o warunkach życia i pracy, obyczajach i kulturze, ale przekazuje również opisy zdarzeń historycznych, społecznych i politycznych oraz wielu innych. Na potwierdzenie tej tezy powołała się na opinie wielu naukowców studiujących wnikliwie zagadnienia literaturowe i historyczne zawarte w pamiętnikach, a w szczególności Henryka Barycza i Antoniego Knota. Każdy z wybranych autorów pamiętników stosuje inny styl językowy i opisuje inne sfery życia i historii, przy zróżnicowanej szczegółowości opisów.

Ludwik Jabłonowski (1810-1887) tworzył swoje pamiętniki w latach 1876-1882, ale opisuje w nich przeżycia zapamiętane z okresu lata dziecięcych (spędzonych również w Krościenku Wyżnym) i młodości (1810-1864). Stąd zapewne zawarł opisy obrazów zapamiętanych z okolic Krosna (Zamku Odrzykońskiego, jarmarku w Krośnie i in.). Na stronach pamiętników znajdują się również opisy scen batalistycznych obserwowanych w czasie walk prowadzonych w Powstaniu Listopadowym, w którym Jabłonowski uczestniczył. Ponadto Jabłonowski zawarł w treści pamiętników wiele negatywnych opinii o członkach rodów arystokratycznych oraz kąśliwych uwag o różnych osobach ówczesnej elity intelektualnej (np. Sewerynie Goszczyńskim, Joachimie Lelewelu i in.).

3. Ksawery F. Prek Franciszek Ksawery Prek żył w latach 1801-1863, ale jego działalność artystyczno-literacka obejmuje przedział lat 1818-1855. Był głuchoniemy, jednak dzięki ogromnym wysiłkom jego matki rozwinął swoje talenty, a w szczególności literackie i malarskie. Od wczesnej młodości prowadził diariusz, w którym zapisywał istotne zdarzenia, swoje spostrzeżenia i przeżycia, dzięki temu możemy obecnie odtworzyć wielu widoków współczesnego mu życia. W swoich pamiętnikach dość szczegółowo opisuje Krosno oraz okoliczne miejscowości, m.in. Krościenko, Odrzykoń, Korczynę i Duklę. Był zapraszany do wielu dworów i pałaców, co dało mu możliwość opisania różnych środowisk - arystokratycznych i ziemiańskich, oraz wyprowadzenia krytycznych uwag wobec polskiej arystokracji, ziemiaństwa oraz włościan i austriackiego zaborcy. Dziełami o niezwykłej wartości są jego obrazy akwarelowe, przedstawiające kobiety i mężczyzn w strojach ludowych z okolic Lwowa, Korczyny, Jasła i Krosna. W 1840 r. nabył wieś Sielec koło Sędziszowa Małopolskiego, a w związku z tym był świadkiem w 1848 r. rzezi galicyjskiej pod wodzą Jakuba Szeli z pobliskiej Smarzowej, co szczegółowo przedstawił w swoim diariuszu.

4. Kazimierz Chłędowski Kazimierz Chłędowski (1843-1920) urodzony w Lubatówce k. Iwonicza - pisarz, pamiętnikarz, badacz kultury, satyryk, historyk kultury, gawędziarz, popularyzator kultury włoskiej, ale również działacz państwowy, początkowo w namiestnictwie we Lwowie, a później w wiedeńskim rządzie cesarskim. Publikował artykuły popierające idee pozytywistyczne, był autorem kilkunastu powieści obyczajowych, powieści kryminalnej, utworów satyrycznych, portretów polityków galicyjskich. Szczególnie wysoko cenione są dziś jego pamiętniki odniesione do lat 1843-1901 (wydane w dwóch tomach w 1951 r., a drugie uzupełnione wydanie w 1957), a także prace z historii kultury.

Część pierwsza pamiętników dotyczy Galicji, obejmuje okres dzieciństwa i jego edukacji domowej w Wietrznie. Chłędowski oddaje w opisie wierny obraz kultury obyczajowej drobnej szlachty galicyjskiej w połowie XIX w. W przedstawianych wspomnieniach koncentruje się głównie na życiu domowym i towarzyskim - opisuje zjazdy sąsiedzkie, odpusty, kłopoty gospodarskie itp. W opisach nie porusza spraw społecznych i politycznych.

5. Anna z Działyńskich Potocka Anna z Działyńskich Potocka (1846-1926) - właścicielka dóbr, działaczka społeczna i oświatowa, najmłodsza córka powstańca listopadowego i posła, właściciela Kórnika - Adama Tytusa Działyńskiego i Gryzeldy Celestyny z Zamojskich - siostry powstańca styczniowego - Jana Kantego. Jest autorką wydanych już po jej śmierci (w 1927) wspomnień pt. "Mój pamiętnik".

Referentka z duża atencją i niezwykłym podziwem przedstawiła postać autorki "Mojego pamiętnika" oraz z wysokim uznaniem mówiła o strukturze, języku i treści przekazanej przez Annę potocką w tych wspomnieniach. Jej bogate życie przedstawiało wielu autorów, a jedna z pięknych jej biografii wyszła spod pióra Adama Osuchowskiego.

6. Okładka książki "Przemówiły stare listy" "Mój pamiętnik" jest bardzo cennym dokumentem epoki w której żyła Anna z Działyńskich Potocka. Autorka opisuje w nim swoje dzieciństwo w Kórniku w Wielkopolsce, edukację domową, pobyt w Dreźnie, ślub ze Stanisławem Potockim i pobyt w Oleszycach oraz życie rodzinne i niezwykłą działalność społeczną w Rymanowie. W pamiętniku zawarte są nie tylko wątki osobiste, ale też sprawy gospodarcze i społeczne. Potocka jest krytyczna w stosunku do duchowieństwa katolickiego i Polaków, którzy okazują wzgardę dla Rusinów. Razi ją ciemnota i upodlenie chłopów. Krytykuje też władze samorządowe i administracyjne Galicji oraz działania Austriaków. W swoim pamiętniku pokazuje również rozwój rymanowskiego uzdrowiska i walkę o jego utrzymanie.

7. Uczestnicy spotkania. Fot. S. Szafran W końcowej części swojego wystąpienia pani Wanda Belcik krótko przedstawiła książkę Hieronima Wysockiego pt. "Przemówiły stare listy". Autor książki na podstawie odnalezionych listów spisał losy ziemiańskiej rodziny Wysockich. Przewodnim bohaterem prezentowanej książki jest Antonin Wysocki (1796-1877), malarz, uczestnik wojen napoleońskich i powstaniec styczniowy, który poprzez małżeństwo z Emmą Ogińską wszedł w krąg rodziny Załuskich z Iwonicza. W listach (podobnie jak w pamiętnikach) znajdują się nie tylko informacje o codziennym życiu Wysockich, ale także wiadomości o Załuskich i ich życiu w iwonickim uzdrowisku.

8. Uczestnicy spotkania. Fot. M. M. Szafran Referentka prezentując wymienionych pamiętnikarzy i ich twórczość, przytaczała fragmenty omawianych dzieł, co przybliżało przedstawiane treści i umożliwiało wniknięcie w pewnym stopniu w atmosferę opisywanych czasów.

Zebrani z zainteresowaniem wysłuchali prelekcji Pani Wandy Belcik, a dziękując za przedstawione informacje przyznawali w dyskusji, że pamiętnikarze dostarczają ogromną wiedzę historyczną, o minionych czasach oraz ludziach i stosunkach społecznych, warunkach politycznych i obyczajowych.

Na zakończenie spotkania, w związku ze zbliżającymi się Świętami Wielkanocnymi pani Maria Czechowska-Liszka złożyła wszystkim Miłośnikom Ziemi Krośnieńskiej życzenia słowami swojego wiersza:

9. Pani Maria Czechowska-Liszka składa wierszem życzenia na nadchodzące Święta Wielkanocne. Fot. M. M. Szafran                       Życzenia Świąteczne

Po okresie Postu i oczekiwania
Nadchodzą radosne Święta Zmartwychwstania.
  
Niech te Święta Wielkanocne
Będą miłe, ciepłe, zdrowe,
Niech smakuje Ci Święcone
I pisanki kolorowe.
  
Niechaj stół świąteczny zdobi
Tak baranek, jak i sosna,
A do serca niech zawita
Pełna słońca, wdzięczna wiosna.
  10. Dyskusje po spotkaniu. Fot. M. M. Szafran
W poniedziałek Wielkanocny,
Nie zapomnij o Dyngusie
I serduszko kup z piernika
Na krakowskim Emausie.
  
Z ŻYCZENIAMI ZDROWYCH i POGODNYCH ŚWIĄT WIELKANOCNYCH
Maria Czechowska-Liszka