5 marca 2019 r., w gmachu Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie, odbyło się szóste w bieżącym sezonie spotkanie Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej. Podczas spotkania prof. zw. dr hab. Adam Jaworski wygłosił wykład pt.: "Eugenika i neoeugenika - nadzieje, obawy i zagrożenia".
Referent na podstawie swoich badań i wieloletnich studiów mikrobiologicznych przedstawił problemy eugeniki w rozwoju historycznym, eksponując "ciemne" i "jasne" strony przedstawianej dziedziny wiedzy. Główne wątki wykładu Pan Profesor ujmuje w poniższym streszczeniu:
Pojęcie eugenika (stgr. - dobrze urodzony) zostało wprowadzone do literatury naukowej w 1883 r. przez Francisa Galtona, przyrodniego brata Karola Darwina. Pojęcie to dotyczyło selektywnego ulepszania, z pokolenia na pokolenie, cech dziedzicznych człowieka. Francis Galton, uwzględniał specyfikę, z jednej strony, eugeniki pozytywnej, zachęcającej do częstszego reprodukowania się najlepszych osobników, z drugiej zaś eugeniki negatywnej, zniechęcającej do reprodukcji osobników "mniej wartościowych". Cele tej dziedziny nauki sprowadzał nie do poznawania sposobów i molekularnych mechanizmów dziedziczenia cech, ale do genetyki stosowanej; pisał bowiem: "To co natura czyni ślepo, powolnie i bezmyślnie, człek czynić może z namysłem prędko i łaskawie". Stąd, proponował selekcyjny rozpłód silnych osobników, poprzez wykorzystanie instytucji małżeństwa, pod warunkiem nacisków społecznych. Twierdził, że "... jeżeli związki nieadekwatne, z eugenicznego punktu widzenia zaczną być piętnowane, ich liczba bardzo znacząco spadnie". W latach 30-tych XIX wieku eugenika staje się ważnym kierunkiem badań i kształcenia w dziedzinie nauk biologicznych i medycznych, w szczególności w USA i Niemczech.
Niestety w późnych latach 30-tych i 40-tych XIX wieku eugenika stała się częścią haniebnej ideologii promowanej przez wielu, uznanych wówczas ludzi nauki i "wdrażanej" do praktyki społecznej przez parlamenty i rządy wielu krajów. Zakazy zawierania małżeństw mieszanych, sterylizacja ludzi, jak pisano "ludzkich chwastów", eutanazja ludzi chorych, ułomnych, uznanych przez nazistów za "niegodnych życia", ludobójstwo całych narodów w imię "czystości rasy" osiągnęło apogeum w hitlerowskich Niemczech, gdzie zdumiewająco łatwo spleciono geny z tożsamością, a tożsamość z ułomnością. Ułomność karano eksterminacją. Dodać należy, że niektóre nieludzkie praktyki eugeniki negatywnej, jak sterylizacja ludzi, uznanych przez "uczonych specjalistów" za niegodnych przekazywania swoich cech następnym pokoleniom, były stosowne, w niektórych krajach świata, zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem, jeszcze długo po II Wojnie Światowej. Nie może zatem dziwić obecnie brak akceptacji społecznej dla wielu fascynujących odkryć, można powiedzieć epokowych, w dziedzinie biologii molekularnej i genetyki człowieka, które z jednej strony, są nadzieją na opracowanie nowych strategii biotechnologicznych i medycznych dla ratowania zdrowia i życia człowieka, czyniąc życie każdego człowieka godnym i znacznie dłuższym.
Z drugiej zaś strony, odkrycia te i formułowane propozycje ich praktycznych zastosowań budzą obawy, niosą znane i nieznane jeszcze możliwe zagrożenia dla ewolucyjnego, harmonijnego rozwoju Homo sapiens. Stąd, dzisiaj w XXI wieku wielu ludzi, w tym genetyków, lekarzy, bioetyków, filozofów zadaje sobie pytanie, czy nie dokonuje się reinkarnacja eugeniki, ale z łagodniejszym obliczem? Jesteśmy bowiem - świadkami burzliwych dyskusji, różnych kontrowersji, nieporozumień często w rezultacie niewiedzy, ignorancji, niekiedy zwykłych kłamstw i ideologicznych manipulacji, ale też realnych zagrożeń oraz racjonalnych wątpliwości natury etycznej i moralnej. Wspomniane wyżej dyskusje, kontrowersje dotyczą w szczególności wielkich odkryć naukowych dotyczących: Stosowania metod molekularnych i genetycznych w diagnostyce chorób człowieka, w tym diagnostyce prenatalnej, leczenia niepłodności metodą in vitro, aborcji, inżynierii komórkowej, terapii z wykorzystaniem komórek macierzystych, terapii genowej, modyfikowania genów i genomów przy pomocy odkrytego niedawno systemu CRISPR-Cas9 i opracowanej ostatnio strategii inżynierii genomicznej, zwanej edycją genów i genomów. W podsumowaniu wykładu przywołuję jednoznaczne przesłanie profesora James'a Watson'a, laureata Nagrody Nobla, niekwestionowanego autorytetu naukowego, odkrywcy struktury i funkcji DNA -biopolimeru odpowiedzialnego za dziedziczenie cech i zmienność organizmów żywych:
"Najwyższym obowiązkiem moralnym naukowców jest zdobywać wiedzę i wykorzystać ją do możliwie najpełniejszego dobra ludzkości".
Prof. zw. dr hab. Adam Jaworski - biochemik, mikrobiolog specjalizujący się w biologii molekularnej i genetyce drobnoustrojów - urodził się 26 lutego 1942 r. w Potakówce k. Jedlicza. Kształcił się w Liceum Ogólnokształcącym w Jedliczu, w którym zdał maturę w 1959 r. W 1964 r. ukończył studia dzienne na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego na kierunku biologia, uzyskując tytuł magistra biologii w specjalności biochemia i rozpoczął pracę naukową w Katedrze Mikrobiologii i Immunologii Uniwersytetu Łódzkiego. W roku 1971 uzyskał stopień naukowy doktora nauk przyrodniczych, a w roku 1985 stopień doktora habilitowanego. W latach 1986 -1988 odbył trzyletni staż w Department of Biochemistry, University of Alabama at Birmingham, USA. W 1988 r. powrócił do pracy w UŁ, gdzie w ramach ówczesnego Instytutu Mikrobiologii Wydziału BNZ UŁ, stworzył Pracownię Genetyki Drobnoustrojów (przekształconą w 1990 r. w Zakład Genetyki Drobnoustrojów) i kierował tą jednostką do 2012 r. W 1992 r. otrzymał tytuł profesora nauk biologicznych, natomiast w 1995 r. uzyskał stanowisko profesora zwyczajnego w UŁ. Profesor był zatrudniony w UŁ nieprzerwanie w latach 1964-2014, obecnie jest profesorem emerytowanym. Równolegle, w latach 1994-2002, był zatrudniony w Centrum Mikrobiologii i Wirusologii PAN w Łodzi, pełniąc w okresie 1998-2002 funkcję dyrektora tej instytucji, a w 2013 r. został zatrudniony na stanowisku profesora zwyczajnego w Społecznej Akademii Nauk w Łodzi, sprawując w latach 2015-2017 funkcję dyrektora Instytutu Zdrowia Publicznego.
Tematyka badawcza prowadzonych przez Niego prac początkowo skupiała się na kwestiach metabolizmu energetycznego drobnoustrojów oraz na procesach biokonwersji związków steroidowych na potrzeby biotechnologii leków kortykosteroidowych. Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego Jego zainteresowania naukowe skierowały się w stronę dopiero rozwijającej się w Polsce problematyki biologii molekularnej kwasów nukleinowych. Wieloletnia współpraca naukowa z czołowymi instytucjami naukowymi w USA zaowocowała bogatym dorobkiem naukowym, publikowanym w prestiżowych czasopismach, a także otworzyła nowe kierunki badawcze.
Profesor A. Jaworski był powoływany do wielu krajowych kolegialnych ciał naukowych i eksperckich. Pełnił m.in. funkcję członka Komitetu Biotechnologii PAN (1993-1996), Komitetu Mikrobiologii PAN (1996-2002, 2012-2016), Komitetu Etiopatogenezy Chorób Zakaźnych Człowieka PAN (1996-2001), Rady Naukowej Instytutu Badania Środowiska i Bioanalizy Akademii Medycznej w Łodzi (1996-1998), Komisji Współdziałania Nauk Chemiczno-Biologiczno-Medycznych Oddziału PAN w Łodzi (1996), Rady Oddziału PAN w Łodzi (od 1999), reprezentanta Polski w FEMS (Federation of European Microbiological Societies - 2000-2002). Od roku 2001 zasiada w jury Fundacji L'Oreal i Polskiego Komitetu UNESCO, natomiast od 2012 r. jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Biologii Medycznej PAN w Łodzi. Był wielokrotnie powoływany przez KBN i NCN w charakterze recenzenta projektów badawczych, ma w swoim dorobku ogromną liczbę recenzji wniosków profesorskich, habilitacyjnych i doktorskich.
Odwiedź nas na FB
Google