Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej

  • Zwiększ rozmiar czcionki
  • Domyślny  rozmiar czcionki
  • Zmniejsz rozmiar czcionki

Stanisław Witkoś (1902-1982)

Email Drukuj PDF
(10 głosów, średnia ocena: 4.60 na 5)

Tadeusz Łopatkiewicz

Stanisław Witkoś (1902-1982) regionalista, kolekcjoner, etnograf-samouk

Stanislaw_WitkosUrodzony 16 listopada 1902 w Ustrobnej, w wielodzietnej rodzinie małorolnego chłopa, reemigranta z Ameryki. Od dziecka chorowity, zwolniony został ze zwyczajnych obowiązków chłopskiego dziecka, dzięki czemu ukończył czteroklasową szkołę powszechną, a następnie dwie klasy Krajowej Szkoły Tkackiej w Krośnie. Tę przerwał, z powodów zdrowotnych, i podjął pracę pisarza gminnego w Ustrobnej (1925). Ukończył nawet z wynikiem celującym trzymiesięczny kurs dla pisarzy gminnych we Lwowie i urzędniczo obsługiwał później liczne wsie podkrośnieńskie: Bajdy, Ustrobną, Łączki Jagiellońskie, Wojaszówkę, Moderówkę i Białkówkę. W tej ostatniej wsi ożenił się (1932) i tu mieszkał pod nr 46 przez resztę życia. Po 1935 r. pracował jako dróżnik, poborca podatkowy, robotnik melioracyjny, sklepikarz, poborca daniny leśnej, rolnik na dwuhektarowym gospodarstwie. Te zwyczajne zajęcia zbliżyły go jednak bardzo do różnych społeczności, pozwalając dostrzec istotne różnice kulturowe między nimi. Już wtedy gromadzić począł ze swych obserwacji notatki, które od 1952 r. stały się zaczynem jego wieloletniej pasji badania i dokumentowania zanikających przejawów tradycyjnej kultury wsi małopolskiej. Prócz badań terenowych, gromadzić też począł, liczącą kilka tysięcy eksponatów, kolekcję zabytków Witkos Stanislaw Stanisław Witkoś - opiekun Izby Pamiątek w Moderówce - karykatura Stanisława Kochanka. Zob. T. Łopatkiewicz, Karykatury z teki Stanisława Kochanka. »Podkarpacie« 1970-1973, Krosno 2011, s. 170 kultury materialnej, które udostępnił zwiedzającym w prywatnej Izbie Muzealnej, otwartej 31 lipca 1971 r. Na ekspozycję tę składały się meble i sprzęty domowe, gospodarcze i rolnicze, rzemiosło wiejskie, ubiory i stroje ludowe, zabytki plastyki obrzędowej i kultowej - tworzące kompletne wyposażenie zagrody wsi podkrośnieńskiej sprzed I wojny światowej, ponadto dokumenty i archiwalia wiejskie, druki i dawne fotografie, a także numizmaty. W urządzeniu placówki istotnie pomogło kolekcjonerowi Muzeum M. Konopnickiej w Żarnowcu, któremu Witkoś zapisał legatem zbiory, obecnie nieudostępniane publicznie.

Wraz z badaniami przyszły pierwsze publikacje etnograficzne Witkosia: Ubiór codzienny i świąteczny noszony przez mieszkańców wsi Bajdy, pow. Krosno z końcem XIX i na początku XX wieku, "Materiały MBL w Sanoku", nr 6, 1967, s. 26-30; Obrzędy pogrzebowe we wsi Bajdy w pow. krośnieńskim, "Materiały MBL w Sanoku", nr 11, 1970, s. 31-35; Magia i przesądy bartne (w oparciu o „Bartnika Postępowego” i „Pasiecznika Wzorowego”), „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, nr 14, 1971, s. 28-34; Ubodzy - dziady - żebracy, "Materiały MBL w Sanoku", nr 22, 1976, s. 130-133; Zwyczaje i wróżby związane z wigilią Bożego Narodzenia, "Lud", t. 62, 1978, s. 199-202. Najcenniejszą jednak publikacją jest wielotematyczna monografia dwóch wsi: Bajdy i Moderówka, pod red. J. Burszty, "Biblioteka Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie", Poznań 1977.

Członek Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, w uznaniu zasług położonych dla kultury regionu odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką "Zasłużony Działacz Kultury" oraz złotą - "Za opiekę nad zabytkami", a nazwisko jego wpisano do Księgi zasłużonych dla województwa krośnieńskiego. Mimo zaszczytów, jakie nie stały się udziałem nikogo z jego otoczenia, Witkoś pozostał do ostatka człowiekiem mrówczo pracowitym, bezinteresownym i skromnym. Zmarł 12 listopada 1982 i pochowany został na cmentarzu w Szebniach.

 
Źródła do biografii:

Witkoś S., Od autora, [w:] tegoż, Bajdy i Moderówka, pod red. J. Burszty, "Biblioteka Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie", Poznań 1977, s. 8-10.
Dziedzic S., Witkoś, "Dziennik Polski", nr 163, 1979, s. 9.
Pokropek M., Przewodnik po izbach regionalnych w Polsce, Warszawa 1980, s. 145-147.
Łopatkiewicz T., Stanisław Witkoś (1902-1982), "Lud", t. 67, 1983, s. 440-442.

Łopatkiewicz T., Stanisław Witkoś (1902-1982), "Materiały MBL w Sanoku", nr 28, 1984, s. 169-170.
Łopatkiewicz T., Witkoś Stanisław (1902-1982), regionalista, kolekcjoner, etnograf-samouk - hasło, [w:] Słownik biograficzny twórców oświaty i kultury XIX i XX wieku Polski południowo-wschodniej, pod red. A. Meissnera i K. Szmyda, Rzeszów 2011, s. 456-457.

Ginalska T., Etnograf amator, "Nowe Podkarpacie", nr 7, 2000, s. 6-7.
Belcik W., Regionaliści krośnieńscy - informator biograficzny, Krosno 2007, s. 96-97.

 

Magia i przesądy bartne (w oparciu o Bart-nika Postępowego” i „Pasiecznika Wzoro-wego”), „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, nr 14, 1971, s. 28-34
 
Autorem tego artykułu jest Tadeusz Łopatkiewicz

Zobacz inne artykuły tego autora >>

Aby dodawać komentarze musisz się uprzednio zalogować!

Lista artykułów

Nowości

  1. "Stanisław Szelc (1910-2006), krośnianin, żołnierz generała Władysława Andersa" - prelekcja mgra A. Krzanowskiego
  2. Relacja z wycieczki do krakowskiego Muzeum Narodowego - 4 marca 2023
  3. Galeria foto wycieczki do krakowskiego Muzeum Narodowego - 4 marca 2023
  4. "Odrzykoń w historii i na starych fotografiach" - prelekcja dra inż. Stanisława Szafrana
  5. W 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego
  6. Tradycyjne "Spotkanie Opłatkowe" Oddziału Krakowskiego SMZK - 10 stycznia 2023
  7. Galeria fotograficzna wycieczki Koła SMZK w Korczynie do Sanktuarium w Starej Wsi - 11 stycznia 2023 (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  8. Relacja z wycieczek Koła SMZK w Korczynie w roku 2022
  9. Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Oddziału Krakowskiego SMZK
  10. Plan pracy Oddziału krakowskiego SMZK w sezonie 2022/2023
  11. Biogram Stanisława Pomprowicza (1925-2022)
  12. Książka Tadeusza Łopatkiewicza dotycząca dziewiętnastowiecznych relacji konserwatorskich o zabytkach Krosna i powiatu
  13. Galeria Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego SMZK (tylko dla zalogowanych użytkowników)
  14. Sprawozdanie Zarządu Oddziału Krakowskiego SMZK za kadencję 2017-2020
  15. Relacja filmowa z uroczystej LXIII Sesji Rady Miasta Krosna z okazji Jubileuszu 60-lecia SMZK
  16. Relacja filmowa z referatu dr Tadeusza Łopatkiewicza - Prezesa ZG SMZK na uroczystej Sesji Rady Miasta Krosna z okazji Jubileuszu 60-lecia SMZK
  17. Relacja z Jubileuszu 45-lecia oddziału krakowskiego SMZK - 2 października 2018
  18. Relacja z 45. Spotkania "Na rodzinnej ziemi - Zamek Kamieniec 2018" - 23 września 2018
  19. Uroczysta LXIII Sesja Rady Miasta inaugurująca uroczystości jubileuszu 60-lecia SMZK - 22 września 2018
  20. Promocja VIII tomu Studiów krośnieńskich - 22 września 2018
  21. Wernisaż wystawy "Publikacje książkowe członków SMZK" - 22 września 2018
  22. Władze Stowarzyszenia w XVIII kadencji (2022-2025)
  23. Archiwum newsletterów
  24. Archiwum Aktualności SMZK
Galeria fotograficzna Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego SMZK - 23 września 2017

Mapa burzowa

Mapa burzowa Polski
kliknij mapę

Prognoza na najbliższe 10 dni >>

Uwaga

Uprzejmie proszę, by wszelkie uwagi dot.
- zawartości witryny,
- zauważonych braków
- pomysłów itp.,
nadsyłać do mnie za pośrednictwem
menu KONTAKT lub na adres
tadeusz@smzk.org

Dziękuję! :-) Administrator witryny


sideBar