Wystawą Powstanie Styczniowe w pamięci pokoleń rozpoczęto 9 stycznia 2013 roku lokalne obchody 150. rocznicy jego wybuchu. Ekspozycję otwartą w Saloniku Artystycznym Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej (czynna do 9 lutego) przygotowano z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej. Pokazano na niej zbiory własne członków Stowarzyszenia oraz Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego - Oddział w Krośnie (Andrzej Babinetz, Antoni Kubit, Marian Terlecki, Zbigniew Więcek). Jak przystało na tak szczególną chwilę, w licznym gronie uczestników uroczystego wernisażu byli także przedstawiciele władz samorządowych: Stanisław Słyś, przewodniczący Rady Miasta Krosna, Bronisław Baran, wiceprezydent Krosna oraz Andrzej Guzik, wicestarosta krośnieński.

Wystąpienie Teresy Leśniak Po powitaniu i złożeniu gościom życzeń noworocznych (Teresa Leśniak, dyrektor KBP) oraz wprowadzeniu w rocznicowe zamierzenia SMZK (Wanda Belcik, prezes ZG), tematykę zbiorów własnych (dawne pocztówki i zdjęcia poświęcone powstaniu; łącznie 129 obiektów) omówił M. Terlecki, honorowy prezes korporacji. Nawiązując do pasji kolekcjonera filokartysty, zainteresowań i prac badawczych oraz publikacji poświęconych powstaniu, na siedmiu planszach zaprezentował bogate pod względem poznawczym i dydaktycznym wątki ikonograficzne. Kładąc akcent na zróżnicowaną tematykę pocztówek i fotografii (m.in. dowódcy, bitwy, epizody z epoki, weterani, pomniki, dzieła malarskie), podkreślił istotną rangę przekazywanej przez pokolenia pamięci historycznej. Od półtora wieku jest w niej wyraźnie obecny kult zrywu niepodległościowego z 1863 r. i autentyczna cześć i szacunek dla powstańców. Dlatego prelegent mocno zaakcentował udział regionu, eksponując wizerunki insurgentów, pomniki nagrobne na krośnieńskim Starym Cmentarzu oraz zwrócił uwagę na poświęcone powstaniu publikacje regionalne.

Wanda Belcik oraz Marian Terlecki M. Terlecki w szerokim wyborze pokazał także archiwalne pocztówki z bardziej lub mniej znanymi reprodukcjami prac Artura Grottgera, czołowego przedstawiciela romantyzmu w malarstwie polskim. Jego głośne, wykonane artystycznie i niezwykle sugestywnie cykle rysunkowe poświęcone powstaniu (Warszawa I, II; Wojna; Polonia; Lithuania; Wieczory zimowe), chociaż twórca wykonał je poza granicami Królestwa Polskiego, odegrały ważną rolę. Prezentowane na nich przejmujące sceny czy wzruszające obrazy z okresu powstania miały istotny wpływ na dążenia niepodległościowe i świadomość narodową, którą budziły z uśpienia.

Wystąpienie Zbigniewa Więcka Z kolei Z. Więcek skomentował i objaśnił ciekawy zespół kilkudziesięciu obiektów z zakresu medalierstwa, numizmatyki, filatelistyki i rodzinnych pamiątek (m.in. prace malarskie poświęcone płk. Dionizemu Czachowskiemu, naczelnikowi woj. sandomierskiego w powstaniu). Ponadto zwrócił uwagę na wyeksponowane przez członków PTN charakterystyczne zdjęcia z epoki (sylwetki dowódców, osoby wspierające powstanie, m. in. T. Chałubiński, J. I. Kraszewski, ubiory), wydawnictwa książkowe i najnowsze kalendarze z rocznicową tematyką powstańczą.

Licznie zgromadzeni uczestnicy wernisażu W kręgu tych rozlicznych eksponatów dominującą pozycję zajmują powojenne medale ze zróżnicowanymi plastycznie i artystycznie wizerunkami, głównie ostatniego dyktatora powstania gen. Romualda Traugutta. Tego narodowego bohatera przypominają na wystawie m. in. także monety z 1933 r. - obiegowa (10 zł) i próbne bite w srebrze (10 zł, w tym klipa) oraz jedyny powojenny banknot (20 zł; 1982). Przyczynkiem pozwalającym widzowi inaczej widzieć powstanie są: oryginalny srebrny medalik powstańczy, faksymile powstańczych banknotów, obligacji emitowanych na rzecz powstania, odciski pieczęci Rządu Narodowego, a także wydawane po upadku powstania rosyjskie banknoty.

Fragment wystawy Do rzędu szczególnych pamiątek rodzinnych trzeba zaliczyć oryginalną fotografię szlachcica podolskiego Stanisława Konopki h. Nowina (1836-1906), uczestnika bitew powstańczych, zesłańca na Sybir i zbiega z niewoli, później lwowskiego aktora, oraz archiwalia, które zachowały się po jego synu Antonim, także aktorze (poświęcone powstaniu strofy sztuki teatralnej Józefa Wiśniewskiego Leci liście z drzewa wraz afiszem wydanym w Przemyślu w 1924 r. przez Drużyny Harcerskie).

Obiekty zgromadzone na ekspozycji są godne obejrzenia, gdyż skłaniają do historycznych refleksji i podsumowań. Są świadectwem kilkupokoleniowych więzi emocjonalnie zakotwiczonych w niezmiennie bliskim polskiemu sercu i bolesnym okresie lat 1863-1864. Więzi te, wyrastając z pobudek patriotycznych, rodzą ciągle nowe treści i cenne wartości w sferze dorobku kulturalnego, tworząc od półtora wieku kolejne elementy tradycji narodowej.

 Fotografował: Tadeusz Łopatkiewicz