Okładka książki Na rynku czytelniczym ukazała się książka o szerokim spektrum czasowym, podejmująca problematykę niezwykle interesującą i dokumentującą konkretami regionalnymi wsie podkarpackie. Już sama cezura czasowa wprowadza Czytelnika w pewien stan zaciekawienia: jak było kiedyś i jak jest obecnie na wsi podkarpackiej. Z pomocą Czytelnikowi przychodzi sam autor, krośnianin, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego i Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie, który opracował przystępne i ambitne studium faktograficzno-historyczne i społeczno-kulturowe przemian świadomościowych i socjologiczno-kulturowych wielu pokoleń wsi krośnieńskiej. Autor, w oparciu o ogrom pracy dokumentacyjnej, cierpliwie i zarazem precyzyjnie dobrał wiele wątków kulturowych, historycznych, socjologicznych i umiejętnie przedstawia je Czytelnikowi do przemyślenia i osobistej refleksji. Publikacja jest skierowana do wielu pokoleń Polaków wywodzących się ze środowiska wiejskiego. Rangę opracowania podnoszą zamieszczone biogramy osób znanych, mniej znanych i czasami zapomnianych. A atomizują je wydobyta z annałów historycznych ich twórczość i aktywność w różnych dziedzinach pracy oświatowej, kulturalnej, spółdzielczo-gospodarczej, w krzewieniu tradycji lokalnej, regionalnego folkloru, działalności kulturalno-artystycznej, sportowo-turystycznej i środowiskowej wśród społeczności wiejskiej. Zachęcam Czytelników do zapoznania się z cennym opracowaniem prof. K. Szmyda, członka Stowarzyszenia Ziemi Krośnieńskiej.

Spis treści:

WPROWADZENIE, PROBLEMATYKA I PODSTAWY METODOLOGICZNE

1. Założenia i uzasadnienia
2. Cele poznawcze i hipotezy
3. Uwagi metodologiczne
4. Kategorie i pojęcia
5. Narzędzia i postępowanie badawcze

CZĘŚĆ I. FENOMENY ETOSU WIEJSKIEGO (WICIARSKIEGO)
Rozdział I. Chłopski etos emancypacji Podkarpacia

1. Podkarpacie krośnieńskie jako pogranicze tradycji kultur ludowych i etniczności ludzi
2. Dążenia emancypacyjne wsi podkarpackiej
3. Wieś podkarpacka w latach 30. międzywojnia
4. Ruch ludowy i „wiciowy”
5. Oświata i edukacja społeczno-obywatelska
6. Praca organiczna
7. Ożywienie oświatowo-kulturalne wsi lat 30.

Rozdział II. Tytani pracy „u podstaw”, współtwórcy przemian cywilizacyjnych Ziemi Krośnieńskiej

1. Sebastian Józef Pelczar
2. Bronisław Markiewicz
3. Opiekunki Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP
4. Anna z Działyńskich Potocka
5. Znani, mniej znani i zapomniani
6. Kształcenie nauczycieli i animatorów kultury na wsi

Rozdział III. Orientacje ludowców i „wiciarzy” w czasie okupacji i po II wojnie światowej (1939–1956)

1. Ruch młodowiejski i „wiciarski” do 1948 r.
2. Dylematy przełomu, ideologiczna misja Związku Młodzieży Polskiej
3. W dobie rozwoju i stabilizacji ZMW na Podkarpaciu

CZĘŚĆ II. BLIŹNIACZY „WICIARSKIEMU" ETOS ZWIĄZKU MŁODZIEŻY WIEJSKIEJ
Rozdział IV. Wcześniejsze i powojenne źródła dynamiki idei młodochłopskiej

1. Geneza ruchu młodowiejskiego i młodzieżowego na wsi
2. Powstanie ZMW
3. ZMW na Rzeszowszczyźnie i na Podkarpaciu krośnieńskim
4. Tożsamość programowa ZMW na Podkarpaciu
5. Fenomen działalności społeczno-oświatowej

Rozdział V. Rozwój ZMW na Ziemi Krośnieńskiej w latach 1957–1973

1. Działalność Zarządu Powiatowego ZMW w Krośnie
2. Wzbogacanie programu działania
3. Tradycyjne i nowe formy pracy społeczno-kulturalnej i oświatowej

Rozdział VI. Ewolucja ZMW w okresie przemian cywilizacyjnych podkarpackiej wsi w latach 70. 80. 90

1. Dążenia emancypacyjne i aspiracje młodzieży podkarpackiej wsi
2. Drogi i bezdroża działalności społeczno-kulturalnej i oświatowej ZMW na Podkarpaciu
3. Etos społeczno-kulturowy ZMW na Podkarpaciu
4. Powstanie ZSMW na Podkarpaciu (1973–1974)
5. Próby ocalenia tradycji ZMW i idei „wiciowych”

Rozdział VII. Powojenne pokolenia wsi podkarpackiej (1957–2007) – ZMW w oczach byłych członków

1. Geneza i motywacje współtworzenia ZMW
2. Ocena własnej przynależności do ZMW
3. Jawny i „ukryty” program ZMW – ruch samorządny czy „sterowany”?
4. Społeczność wiejska, Kościół i inni o ZMW
5. Konkluzje – osobisty i zbiorowy sens działania społecznego

CZĘŚĆ III. POTRZEBY I WYZWANIA EDUKACYJNE W WARUNKACH KRYZYSU WIEJSKOŚCI
Rozdział VIII. Szkolnictwo Podkarpacia w dobie przemian społeczno-ustrojowych

1. Przemiany szkolnictwa i oświaty subregionu (woj. krośnieńskiego) w latach 1975–2000
2. Szkoła wiejska – edukacyjne i kulturowe problemy dystansu społecznego
3. Pokoleniowe, ustrojowe i cywilizacyjne przemiany podkarpackiej wsi na przełomie formacji ustrojowych
4. Tradycja wiejska a cywilizacja nowoczesna i ponowoczesna

Rozdział IX. Współczesne pokolenie młodzieży wiejskiej na Podkarpaciu

1. Młodzież wiejska o sobie i swoim środowisku życia
2. Poczucie identyfikacji kulturowej, środowiskowej i rodzinnej
3. Postawy antropogeniczne, orientacje wspólnotowe i kulturowe młodzieży
4. Nadzieje, potrzeby edukacyjne a rzeczywistość
5. Oceny teraźniejszości i wyobrażenia przyszłości
6. Badania i porównania

Rozdział X. Obszary wiejskie – wyzwania kulturowe i edukacyjne

1. Współczesna wieś jako część globalnego świata
2. Edukacja międzypokoleniowa – szanse i ograniczenia
3. Potrzeby i zagrożenia edukacyjne – perspektywa środowiskowa i globalna
4. Regionalne i generacyjne dziedziny edukacji
5. Edukacja dla wartości pokoleniowych i lokalnych wobec unifikacji kulturowych

ZAKOŃCZENIE

1. Ustalenia poznawcze i refleksje podsumowujące
2. Wnioski i postulaty społeczno-edukacyjne

BIBLIOGRAFIA
ANEKSY

Książkę można kupić m.in. w Wydawnictwie Uniwersytetu Rzeszowskiego >>