Andrzej Kosiek

Działalność Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej w latach 1958–1973

24 lipca 1958 roku Prezydium WRN Urząd Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie zatwierdził formalnie statut Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej. Tego dnia do prowadzonego przez urząd rejestru stowarzyszeń i związków wpisane zostało pod numerem 1997 także krośnieńskie Stowarzyszenie, odtąd uznane za zarejestrowane.
Tak więc przed czterdziestu laty organizacja rozpoczęła oficjalną działalność. Moment formalnego jej zatwierdzenia poprzedził jednak wstępny, istotny okres prac przygotowawczych, które nie można pominąć. Stowarzyszenie powstało w środowisku krośnieńskim dzięki fali ożywienia, jaką zrodziły popaździernikowe nadzieje i przemiany w życiu społeczno–kulturalnym i politycznym kraju. Myśl jego zorganizowania powstała w 1957 roku.
Wśród projektodawców i inicjatorów przedsięwzięcia na pierwszym miejscu wymienia się doktora medycyny Antoniego Lorensa (1888–1962), znanego wówczas w mieście i powiecie społecznika, człowieka pełnego zapału i zaangażowania, nie szczędzącego czasu i przedsiębiorczej inicjatywy w zakresie działań na rzecz i dla dobra regionu. Za myślą powołania Stowarzyszenia poszła wstępna realizacja planu organizacyjnego, lista ewentualnych członków, propozycje osobowej obsady funkcji, program prac i projekt statutu, który wzorowano na statucie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Początek organizacji należy łączyć z nie określonym bliżej w czasie posiedzeniem grupy aktywistów, natomiast finałem tych działań było pierwsze publiczne zebranie organizacyjno–założycielskie. Odbyło się ono w sali obrad Powiatowej Rady Narodowej w Krośnie w dniu 12 października 1957 roku. Z ramienia władz zebranie prowadził i niejako patronował nowo tworzonemu przedsięwzięciu przewodniczący Prezydium PRN Antoni Bal, człowiek wówczas powszechnie znany w mieście i regionie z racji zaangażowania na rzecz rozwoju gospodarczego i kulturalnego powiatu. Na zebraniu tym wybrany został pierwszy Zarząd, który – jak się okazało – przetrwał dziesięć lat; zaakceptowano również projekty statutu i regulaminu Komisji Rewizyjnej.
Funkcję przewodniczącego Zarządu członkowie powstającego Stowarzyszenia powierzyli Stanisławowi Chrzanowskiemu (1898–1979), muzykologowi z wykształcenia, który był kierownikiem Wydziału Oświaty Prezydium PRN w Krośnie. Franciszek Kraus pisał o nim wiele lat później, że był to człowiek bardzo pracowity, skromny, zrównoważony, taktowny, nie szukający rozgłosu, nie manifestujący swych zasług, cieszący się dużym autorytetem i sympatią wśród nauczycielstwa.
Na pierwszego wiceprzewodniczącego grono obecnych członków – współzałożycieli wybrało Józefa Kuczę (1907–1977), historyka, od szeregu lat dyrektora Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Krośnie, także radnego WRN i PRN oraz działacza pełniącego różne funkcje i obowiązki w mieście i powiecie. Natomiast drugim wiceprzewodniczącym został Franciszek Kraus (1904–1983), polonista, dyrektor Korespondencyjnego Liceum Ogólnokształcącego w Krośnie, aktywny działacz Stronnictwa Demokratycznego. W pierwszym zarządzie funkcję sekretarza pełnił Adam Filepowicz, oddany organizacji utalentowany popularyzator wiedzy o regionie, a skarbnikiem wybrano Stanisława Guzika, kierownika Wydziału Budżetowo–Gospodarczego PPRN w Krośnie, który zawodowo znał się na księgowości i finansach. Członkami Zarządu zostali ponadto Antoni Bal, Bronisław Basza, fotograf Władysław Niepokój, nauczyciel z Korczyny Franciszek Półchłopek oraz poseł na Sejm PRL Stanisław Wajs.
W celu rozpoczęcia działalności członkowie zebrania organizacyjnego powołali również sześć komisji problemowych, z których ekonomicznej przewodniczył Albert Korosteński, historycznej – znany historyk, regionalista i popularyzator wiedzy August Mazurkiewicz, a muzycznej (zwanej też artystyczną) Józef Szmyd, badacz folkloru muzycznego oraz organizator ogniska i dyrektor Szkoły Muzycznej w Krośnie. Ponadto przewodnictwo komisji imprezowej objął technik Jerzy Krzyżanowski, planowania – Zdzisław Warchoł, pracownik PPRN w Krośnie, a redakcyjnej (zwanej też wydawniczą) Karol Stanok, zastępca przewodniczącego PPRN w Krośnie.
Jak czytamy w informacji zamieszczonej w kronice naukowej, którą prowadził wtedy nowo powstały w Krakowie kwartalnik, działacze tworzącej się organizacji zakładali, że corocznie będą obchodzić Dzień Krosna, połączony ze zjazdami absolwentów miejscowych szkół średnich – ogólnokształcących i zawodowych. Przewidywano także opracowanie historii miasta i wydawanie drukiem roczników ziemi krośnieńskiej. Życie miało niebawem – przynajmniej częściowo – zweryfikować te skądinąd ambitne zamierzenia, dostosowując je do realnych i potencjalnych możliwości społecznego aktywu.
Zatwierdzony statut określał Stowarzyszenie jako zrzeszenie obywateli związanych pochodzeniem, zamieszkaniem lub sympatią z ziemią krośnieńską. Swoją działalność mogło rozwijać tylko na terenie powiatu, mając równocześnie prawo i obowiązek zakładania kół. Już wtedy statut mówił o własnej odznace organizacyjnej .
Organizacja miała objąć działalnością zagadnienia nauki, kultury i sztuki oraz problematykę gospodarczą. Statut precyzował przede wszystkim cele oraz środki, którymi Stowarzyszenie miało je osiągnąć. Cele ściśle powiązano z ówczesną sytuacją społeczno–gospodarczą i praktycznymi potrzebami dźwigającego się ze zniszczeń wojennych powiatu, gdyż były nimi: stałe podnoszenie poziomu życia kulturalnego i gospodarczego, opieka i pomoc w krzewieniu i rejestracji zwyczajów i tradycji ludowych oraz pomoc w rozwiązywaniu i realizacji kwestii gospodarczych dla osiągnięcia rozwoju ekonomicznego.
Za podstawowe środki, mające służyć realizowaniu tychże celów, uznano m.in. tworzenie komisji, pozyskiwanie do współpracy naukowców i fachowców, organizowanie kursów, odczytów, wystaw, dyskusji, imprez dla młodzieży, podejmowanie przedsięwzięć wydawniczych, budzenie zainteresowań młodzieży historią i szeroko pojętą kulturą oraz współdziałanie z władzami i organizacjami, mając na celu odbudowę ekonomiczną i kulturalną ziemi krośnieńskiej.
W świetle pierwszego statutu podstawową komórką organizacyjną były koła. Można je było powoływać w miastach i wsiach powiatu, zakładach pracy i szkołach, co starano się czynić. Koła powinny liczyć co najmniej pięciu członków, a walne zebrania członków kół miał odbywać się raz w roku. Zarząd organizacji, również corocznie, miał zwoływać walny zjazd delegatów Stowarzyszenia, który był jego najwyższym organem. Kadencja zarządu trwała rok i tylko zjazd delegatów mógł ją skrócić lub wydłużyć na mocy swojej uchwały. Środki finansowe organizacji były skromne, gdyż składały się głównie ze składek członkowskich lub ewentualnych dotacji z budżetu Państwa na konkretne zamierzenia programowe.
Z biegiem lat problemem stała się pełna realizacja statutu we wszystkich jego punktach. Stało się tak m.in. także dlatego, że Stowarzyszenie przekształcono w sekcję Powiatowego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Sekcja ta wykonywała czynności i prace związane z obchodami tysiąclecia Państwa Polskiego. W początkowym okresie działające w ramach Stowarzyszenia komisje (potocznie niesłusznie zwano je sekcjami) wykazywały pewną aktywność. Komisja historyczna np. zabezpieczyła na rzecz Muzeum w Krośnie kilkadziesiąt pergaminowych dokumentów królewskich z XIV–XVIII wieku, będących dotychczas w posiadaniu władz administracyjnych Krosna. Komisja imprezowa zorganizowała konkurs fotograficzny na album z widokami miasta, a komisja artystyczna dokumentowała folklor muzyczny regionu. Jej wysiłek znalazł odbicie w postaci wydawnictwa. Także komisja wydawnicza podjęła starania, aby opublikować drukiem pracę historyczną o Krościenku Wyżnym i Iskrzyni pióra ks. dra Michała Pelczara i dra Antoniego Lorensa. Starania te jednak nie dały wtedy pozytywnego efektu. Zarząd ponadto postarał się o wykonanie druków akcydensowych jako formularzy deklaracji członkowskich i nawiązał współpracę z Zarządem Oddziału PTTK w Krośnie. Natomiast członkowie organizacji włączyli się w przygotowanie sesji naukowej, którą zaplanowano w Krośnie w 1960 roku.
Tymczasem jednak na posiedzeniu Zarządu w dniu 8 grudnia 1959 roku nastąpiła nieoczekiwana zmiana przewodniczącego. Z funkcji tej zrezygnował Stanisław Chrzanowski, gdyż został wcześniej desygnowany na przewodniczącego powołanej w powiecie Komisji Obchodu Tysiąclecia Państwa Polskiego. Jego miejsce zajął Franciszek Kraus, który odtąd funkcję tę pełnił dozgonnie czyli przez dwadzieścia cztery lata (do 20 września 1983 roku).
W 1960 roku szeregi organizacyjne Stowarzyszenia liczyły 120 członków grupujących się w 8 kołach. Najwięcej członków liczyło koło w Prezydium PRN (31 osób), Hucie Szkła i Liceum Ogólnokształcącym (po 20 osób) i w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Robotnik” (18 osób). Pozostałe koła – w Technikum Włókienniczym, Liceum Pedagogicznym, Techniku Rolniczym oraz Inspektoracie Oświaty nie przekraczały 10 osób. W świetle danych z 1961 roku na terenie ówczesnego województwa rzeszowskiego działało łącznie 11 towarzystw, z których pięć miało profil naukowo–badawczy i popularyzatorski, dwa – artystyczny, a cztery (w Jarosławiu, Krośnie, Przemyślu i Przeworsku) tworzyły grupę towarzystw – miłośników miast i regionów.
W roku 1960 i w latach następnych Stowarzyszenie prowadziło ścisłą współpracę z Komisją Obchodu Millenium. W maju 1960 roku współorganizowało dwudniową sesję naukową (23–24 maja), podczas której wygłoszono 11 referatów m.in. z udziałem uczonych i badaczy krakowskich – Stanisława Pigonia (Aleksander Fredro w ziemi krośnieńskiej), Stanisława Sierotwińskiego (Goszczyński w ziemi krośnieńskiej), Juliusza Rossa (Dzieje artystyczne Krosna). Sesja ta odbiła się głośnym echem w mediach, a szereg referatów opublikowano drukiem. Pokłosie sesji stanowiło trwały ślad na drodze, którą posuwały się ówczesne badania nad przeszłością i kulturą regionu.
W lipcu 1961 roku członkowie Stowarzyszenia uczestniczyli w uroczystym otwarciu rezerwatu „Tysiąclecia” na górze Cergowej. Współdziałali wówczas także z Muzeum w Krośnie w zorganizowaniu ekspozycji prac artystów malarzy – Stanisława Bergmana i Zdzisława Truskolaskiego, wystawy amatorów–plastyków z Krosna i powiatu oraz wystawy „Piękno Ziemi Krośnieńskiej” w fotografii Władysława Niepokoja. W październiku, który był wtedy „Miesiącem Ziemi Krośnieńskiej”, w sali Domu Kultury Górnika – Naftowca w Krośnie miało miejsce spotkanie członków, podczas którego referaty wygłosili – Antoni Patla, Edward Kwiatek i Stanisław Pąprowicz. Za ciekawostkę można obecnie uznać list z 16 marca 1961 roku. Jego adresatem był Piotr Jaroszewicz, ówczesny wicepremier Rządy PRL i poseł Ziemi Krośnieńskiej. Wśród sygnatariuszy listu było także Stowarzyszenie. W jego treści zwracano się z prośbą o zgodę na wydawanie przez Muzeum w Krośnie „Rocznika Krośnieńskiego”.
Wiosną 1962 roku organizacja liczyła już tylko 68 członków. Jej szeregi skurczyły się gwałtownie. Dał się wtedy zauważyć powolny, lecz wyraźny regres w działalności, który z czasem przerodził się w ewidentny kryzys. W tymże roku współdziałała ona jeszcze z Muzeum w Krośnie w przygotowaniu imprez październikowych w postaci sesji (z referatami Mariana Terleckiego, Stanisława Pąprowicza i Józefa Janowskiego) i wystawy malarstwa artysty Seweryna Bieszczada. Były to jednak przed wszystkim przedsięwzięcia muzealne. Jednym z powodów zastoju było przejęcie przez Komisję Obchodu Tysiąclecia tych tematów i spraw, które zgodnie ze swoim statutem winno realizować Stowarzyszenie.
Jasnym akcentem trudnego okresu było przeprowadzenie wyjątkowej akcji oświatowej przez sekretarza Zarządu Adama Filepowicza. W krótkim okresie (od 9 października do 14 grudnia 1962 r.) w szkołach podstawowych i średnich Krosna i powiatu wygłosił on 66 prelekcji nt. Ziemia Krośnieńska w historii, legendzie i podaniach. Ponadto w radiowęźle powiatowym zaprezentował ponad 40 pogadanek o regionie i 30 audycji związanych z życiem i działalnością Ignacego Łukasiewicza. Ten „oświatowy maraton” Filepowicz udokumentował, składając Zarządowi wzorowy raport w postaci sprawozdania. Za niewątpliwy trud przewodniczący Franciszek Kraus skierował do Adama Filepowicza serdeczne podziękowanie za obywatelską i ofiarną pracę wraz z nagrodą.
Wysiłek A. Filepowicza odbijał się wyraźnie od marazmu, który był wówczas przykrą rzeczywistością organizacji. Lata od roku 1963 do 1966 – pisał F. Kraus – to okres obumierania działalności Stowarzyszenia. Przewodniczący organizacji, nawiązując do wczesnych lat sześćdziesiątych, podkreślał wielką energię i zmysł organizacyjny Ireny Okólskiej (była równocześnie sekretarzem Komisji Obchodu Millenium i dokooptowanym członkiem Zarządu Stowarzyszenia), niezwykłą pomysłowość w zdobywaniu funduszy, którą wykazywał Wincenty Trzemżalski oraz owocną pracę Jadwigi Ruszar (w 1962 r. opracowała dla PAN w Krakowie historię Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego w Krośnie oraz przygotowała materiały o jawnym i tajnym nauczaniu w Krośnie i powiecie podczas II wojny światowej), lecz zachowana dokumentacja wyraża smutną prawdę o tamtym okresie.
Na początku 1963 roku Prezydium WRN Wydział Kultury w Rzeszowie prosił o zaległe sprawozdanie, plan pracy, wypełnioną ankietę oraz wyjaśnienie przyczyn zwłoki. Podobnie latem tegoż roku Prezydium PRN Wydział Spraw Wewnętrznych w Krośnie wzywał do niezwłocznego przesłania składów Zarządu z lat 1959–1963. Nie inna była sytuacja w latach 1964–1966, kiedy w zasadzie zamarła wszelka korespondencja wychodząca, która mogła wskazywać na jakąkolwiek działalność w skromnym choćby wymiarze. Ponieważ także rachunek Stowarzyszenia w Powszechnej Kasie Oszczędności przez ponad rok czasu nie wykazywał żadnych obrotów, Oddział PKO w Krośnie wzywał do jego likwidacji lub podania motywów dalszego prowadzenia, grożąc jego zamknięciem w razie braku odpowiedzi.
W tej sytuacji w czerwcu 1966 roku Stowarzyszenie poddane zostało kontroli, którą z ramienia Urzędu Spraw Wewnętrznych PWRN w Rzeszowie przeprowadził inspektor Józef Szczupak. Z treści archiwalnej dokumentacji urzędowej wynika, że m.in. od kilku lat nie odbywały się walne zebrania, mało żywotne były koła szkolne i zakładowe, nie udało się ustalić składu komisji rewizyjnej (zapewne od chwili powołania organizacji w ogóle nie istniała) oraz nie protokołowano posiedzeń Zarządu, które w 1963 roku zupełnie przestano zwoływać. Także od 1964 roku skarbnik nie zbierał składek członkowskich.
W dokumencie sporządzonym w celu ożywienia działalności statutowej i organizacyjnej Stowarzyszenia sprecyzowano w 15 punktach kierunki i sposób postępowania sanacyjnego. Zarządzono wtedy m.in. przeprowadzić likwidację kół, gdyż – jak stwierdzono – nie przejawiają one poza realizacją składek członkowskich żadnej określonej statutem działalności. Wymagało to zmian statutowych. Konieczne też było radykalne zerwanie z biernością i formalizmem, a przejście do rzeczywistego i skutecznego uaktywnienia się organizacji poprzez zaangażowanie członków. Franciszek Kraus fakty z 1966 roku nazwał poważnym wstrząsem w życiu Stowarzyszenia. Równocześnie docenił rolę kontrolującego inspektora, który poza wytknięciem zarządowi zaniedbania się w działalności umiał natchnąć jego członków nowym zapałem do pracy. Grudniowa sesja popularnonaukowa z 1966 roku, zorganizowana wspólnie z krośnieńskim muzeum w Domu Nauczyciela na zakończenie obchodów millenijnych , stanowiła już przejaw ożywienia.
W celu rzetelnego przestrzegania postanowień statutu w zakresie trwania kadencji władz po raz pierwszy od wielu lat zwołano na dzień 31 stycznia 1967 roku Walne Zebranie organizacji z udziałem delegatów kół oraz indywidualnych członków. Zawiadomienie o nim wysłano do 107 osób; w zebraniu wzięło udział 31 członków. Spodziewano się, że zmieniony skład osobowy ożywi działalność. W nowo wybranym Zarządzie, który składał się z 13 osób, dotychczasową funkcję nadal pełnił przewodniczący F. Kraus i skarbnik S. Guzik. Na członków Zarządu powtórnie wybrano także A. Bala, A. Filepowicza i W. Niepokoja. Do Zarządu weszło jednak 8 nowych osób. Zastępcami przewodniczącego zostali – Helena Kasprzyk, polonistka z Liceum Ogólnokształcącego oraz Władysław Stronczak (1908–1968), elektryk z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego w Rzeszowie, pełniący funkcję zastępcy kierownika Pracowni Terenowej w Krośnie. Funkcję sekretarza przyjął i jak się później okazało pełnił ją przez 29 lat (do 1996) polonista z Jedlicza – Zdzisław Łopatkiewicz, wówczas kierownik Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. W zarządzie znaleźli się także: Marian Terlecki, historyk (wtedy kierownik Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Krośnie); Adolf Marczak, polonista w Liceum Ogólnokształcącym w Krośnie; Zdzisław Czarnowski, pracownik Kopalnictwa Naftowego w Krośnie; nauczyciel geografii Franciszek Sulimowski oraz Jan Szelc, zastępca przewodniczącego Prezydium PRN w Krośnie. Przewodnictwo Komisji Rewizyjnej objęła Barbara Krzyżanowska, nauczycielka geografii.
Walne Zebranie przyjęło przeredagowaną wersję statutu. Po wyborach w teczce pojawiła się korespondencja wychodząca, aktualny spis członków na bieżąco opłacających składki oraz rękopisy protokołów z poszczególnych posiedzeń Zarządu.
Od 1967 roku, a więc po zakończeniu obchodów millenijnych, Stowarzyszenie rozpoczęło samodzielną działalność, która przybrała z czasem konkretny, wielokierunkowy wymiar i dała owocne efekty. Sekretarz organizacji napisał wiele lat później, że wtedy Franciszek Kraus przeszedł (…) na własny styl pracy w Stowarzyszeniu i rozwinął w nim szeroki program inicjatyw społeczno–kulturalnych. W lutym 1967 roku skierował on do 38 instytucji, przedsiębiorstw i zakładów pracy Krosna obligatoryjne pismo, treścią którego zapraszał do włączenia się w szeregi Stowarzyszenia w charakterze członka zbiorowego. Choć inicjatywa ta nie dała spodziewanego wyniku, zwłaszcza finansowego, niewątpliwie popularyzowała organizację, która w ówczesnym okresie, dzięki coraz bardziej aktywnej postawie członków Zarządu, zdecydowała się na znaczące przedsięwzięcie. W piśmie zawierającym program działalności na lata 1967–1970 przewodniczący Stowarzyszenia podkreślił, że sprawą najważniejszą będzie doprowadzenie do skutku wydania naukowej monografii miasta Krosna i powiatu. Słowa te skreślił zaledwie sześć dni po posiedzeniu zawiązanego w tej sprawie komitetu organizacyjnego. Efektem posiedzenia, na którym Marian Terlecki przedstawił projekt planu wydawnictwa, było też pismo o przystąpieniu do realizacji zadania, rozesłane do różnych instytucji z prośbą o pomoc finansową.
Niebawem (8 maja 1967 r.) z ważną misją udała się do Krakowa delegacja Stowarzyszenia (F. Kraus, A. Bal, J. Kucza), aby prosić prof. dra Józefa Garbacika, kierownika Katedry Historii Powszechnej (średniowiecznej) UJ o przyjęcie redakcji naukowej planowanego wydawnictwa. Podczas protokołowanego spotkania, w którym uczestniczyło także kilku członków zespołu redakcyjnego i autorskiego, inicjatywa krośnieńska została życzliwie zaaprobowana. Z początkiem czerwca przewodniczący Stowarzyszenia skierował pismo do Prezydium WRN w Rzeszowie z prośbą o przyznanie dotacji na prace przygotowawcze związane z opracowaniem monografii.
Miłym i integrującym wydarzeniem na drodze ku finalizacji zamierzenia było bardzo udane spotkanie licznego zespołu autorów poszczególnych tematów przygotowywanej monografii z władzami miasta Krosna i powiatu krośnieńskiego. Odbyło się ono 12 maja 1969 roku w krośnieńskim Domu Nauczyciela. Połączono je z wycieczką naukową. Atmosfera tego rzetelnie przygotowanego spotkania wyraźnie pokazała, że obie strony – środowisko naukowców krakowskich i władze krośnieńskie – doceniają zaangażowanie społeczników oraz ich wkład pracy, który przynosił wyniki. Opracowana też została ankieta zawierająca 56 pytań, dotycząca dziejów regionu krośnieńskiego. Rzeczowe odpowiedzi miały być materiałem pomocniczym dla autorów. Latem 1969 roku ankietę przesłano do różnych osób i instytucji, a w listopadzie raz jeszcze przyjechali do Krosna studenci historii UJ w celu zebrania dodatkowych materiałów źródłowych i informacyjnych.
Po dwóch latach wysiłku twórczego mógł ukazać się w 1971 roku prospekt reklamujący i awizujący rychłe pojawienie się na rynku dwutomowego wydawnictwa. Franciszek Kraus, niestrudzony realizator zadania, z którym ściśle współpracowało grono działaczy, napisał później, że rok 1972 był źródłem dumy i radości Stowarzyszenia. Niebawem po tomie pierwszym światło dzienne (w r. 1973) ujrzał również drugi tom wydawnictwa, które było niekłamanym osiągnięciem Stowarzyszenia jako dzieło naukowe, gdyż spotkało się z rzeczowymi i życzliwymi recenzjami i omówieniami. Dzięki monografii i innym podejmowanym wtedy przedsięwzięciom umacniał się i rósł prestiż organizacji nie tylko w lokalnym środowisku.
Należy wyraźnie podkreślić, że początek lat siedemdziesiątych charakteryzowało oczywiste przyśpieszenie, zapał i aktywizacja działalności. Stowarzyszenie popularyzowało wtedy tematykę historyczną, upamiętniało godne uwagi, lecz zapomniane postacie, organizowało obchody rocznicowe.
Już w maju 1967 roku, w 125. rocznicę urodzin Marii Konopnickiej, Stowarzyszenie wraz z Muzeum Marii Konopnickiej i Powiatową i Miejską Biblioteką Publiczną w Krośnie zorganizowało w Żarnowcu poranek, podczas którego wygłoszono referaty i dzielono się wspomnieniami.
W setną rocznicę urodzin poety, nowelisty i tłumacza Franciszka Pika–Mirandoli, 13 grudnia 1971 roku, Stowarzyszenie wraz z Powiatowym Komitetem Kultury i Sztuki zorganizowało sesję popularnonaukową, po której na ścianie dawnej kamienicy rodzinnej Pików odsłonięto tablicę, upamiętniającą miejsce urodzin krośnieńskiego literata. Pokłosiem uroczystości była też ulica na osiedlu „Tysiąclecia”, którą dzięki społecznej inspiracji nazwano imieniem Mirandoli.
Pół roku później – 13 czerwca 1972 – staraniem działaczy Stowarzyszenia odbyła się kolejna sesja popularnonaukowa, tym razem w 100. rocznicę urodzin wybitnego wynalazcy Jana Szczepanika. Spopularyzowała ona w mieście tę dotychczas zapomnianą postać. 18 września dzięki Stowarzyszeniu na ścianie kamienicy, w której mieszkał Szczepanik pojawiła się wykonana w brązie tablica pamiątkowa projektu Stanisława Kochanka. Tego dnia w Krośnie odbyła się podniosła uroczystość nadania imienia Jana Szczepanika ówczesnemu Technikum Włókienniczemu (obecnie Zespół Szkół Zawodowych nr 1), a we wnętrzu szkoły odsłonięto tablicę pamiątkową zaprojektowaną przez Władysława Kandefera.
Sukcesem Stowarzyszenia w dniu 18 września 1972 roku było pierwsze publiczne zaprezentowanie nowo skomponowanego hejnału krośnieńskiego podczas inauguracji „Dni Ziemi Krośnieńskiej”. Było ono konsekwencją podjęcia i zrealizowania propozycji zgłoszonej wcześniej przez prof. J. Garbacika. „Wskrzeszając” hejnał nawiązano do historycznej tradycji. Zarząd Stowarzyszenia w tej sprawie ogłosił konkurs na tekst muzyczny i na posiedzeniu 4 lipca 1972 roku wybrał trzy spośród zgłoszonych propozycji. Z nich Miejska Rada Narodowa w Krośnie, uchwałą z dnia 15 września 1972 roku, zaaprobowała kompozycję Wandy Gładysz, krośnianki mieszkającej w Krakowie.
Rok 1972 obfitował również w inne dokonania. W kwietniu Stowarzyszenie było współorganizatorem spotkania z rzeźbiarzem Marianem Koniecznym, profesorem ASP w Krakowie, a we wrześniu (w ramach „Dni Ziemi Krośnieńskiej”) współorganizowało jeszcze jedną sesję popularnonaukową „Ziemia krośnieńska w XIX wieku”. Natomiast w grudniu przygotowało uroczystą wieczornicę z okazji 100. rocznicy śmierci Wincentego Pola, z referatami Franciszka Sulimowskiego i Adolfa Marczaka oraz pieśniami poety i recytacjami jego utworów.
Ponadto w czerwcu 1972 roku, w związku ze 150. rocznicą urodzin Ignacego Łukasiewicza, przy Stowarzyszeniu powołano komitet organizacyjny budowy pomnika – obelisku w miejscu pierwszej rafinerii nafty w Chorkówce. Komitet wydał wtedy broszurę, m. in. z tekstami profesorów AGH w Krakowie – Jana Cząstki i Józefa Wojnara, a na wniosek Stowarzyszenia, z okazji położenia kamienia węgielnego pod pomnik Łukasiewicza w Chorkówce, wykonany został okolicznościowy stempel pocztowy z datą 24 czerwca 1972.
Ówczesna aktywność organizacji spowodowała w 1972 roku zorganizowanie się w Krakowie grupy mieszkających tam krośnian, którzy zbiorowo wyrazili chęć wstąpienia w szeregi Stowarzyszenia. W lutym 1973 roku Zarząd rozpatrywał na posiedzeniu sprawę formalnego powołania koła. Ponieważ statut nie przewidywał tworzenia kół poza Krosnem, konieczne było dokonanie zmian. Zmiany te zaaprobowało Walne Zebranie członków, które odbyło się 3 czerwca 1973 roku.
Na tym zebraniu dokonano wyboru nowego Zarządu (15 osób) i Komisji Rewizyjnej (4 osoby). Franciszek Kraus, odnotowujący tak wyraźne sukcesy w działalności, wybrany został na następną kadencję. Równocześnie zaproponował na swoich zastępców – Emila Michnę, zastępcę przewodniczącego Prezydium PRN w Krośnie i historyka Andrzeja Kośka, wówczas jeszcze krótko pełniącego funkcję powiatowego konserwatora zabytków. W nowej kadencji władz sekretarzem był nadal Zdzisław Łopatkiewicz, a skarbnikiem został pracownik poczty Alfred Trybus. Przewodnictwo Komisji Rewizyjnej objął wówczas Wincenty Trzemżalski.
W 1973 roku organizacja odnotowała kolejne sukcesy; m. in. na jej wniosek z 24 kwietnia prezydia PRN i MRN w Krośnie uchwaliły coroczną nagrodę dla autora najlepszej w danym roku publikacji dotyczącej regionu. Miano ją wręczać w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. 9 października Stowarzyszenie zorganizowało w Krośnie sesję naukową z okazji Roku Nauki Polskiej, po której miało miejsce spotkanie, będące podsumowaniem pracy nad monografią Krosna i regionu.

Tego roku bardzo żywa była korespondencja Stowarzyszenia z Krakowem, gdzie wyraźnie uaktywnili się wtedy krośnianie. Jeden z nich – historyk sztuki dr Juliusz Ross odważnie wystąpił 23 września w obronie zabytkowego centrum uzdrowiska w Iwoniczu Zdroju, dzięki czemu nie wyburzono cennych obiektów drewnianej XIX–wiecznej architektury.
Można uznać, że wymiar podsumowujący ten okres działalności organizacji miały słowa dra Franciszka Błońskiego, b. dyrektora Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. W dyskusji na czerwcowym Walnym Zebraniu stwierdził on, że uczestniczył we wszystkich imprezach zorganizowanych przez Stowarzyszenie i uważa jego działalność za przodującą w województwie rzeszowskim.