|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rok 2023 w działalności Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej wyznaczył dwie daty Jubileuszy - 65-lecia SMZK oraz 50-lecia działalności Oddziału SMZK w Krakowie. Jubileusz 65-lecia Stowarzyszenia został zaakcentowany 14 czerwca 2023 r. uroczystym spotkaniem członków i sympatyków Stowarzyszenia oraz Zarządu Głównego SMZK z wykładem dr Tadeusza Łopatkiewicza - prezesa Stowarzyszenia nt. "Jubileusz 65-lecia Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej 1958-2023". Natomiast Oddział Krakowski SMZK obchodził JUBILEUSZ PÓŁWIECZA swojej działalności podczas uroczystego spotkania w dniu 3 października 2023 r. Jak każda ważna okoliczność w życiu organizacji, tak i te ważne wydarzenia rocznicowe skłoniły Miłośników Ziemi Krośnieńskiej do refleksji na temat działalności w minionej czasie, sięgania po najstarsze dokumenty, poruszania pokładów wspomnień o zdarzeniach i ludziach, którzy swoją mądrością i wysiłkiem tworzyli znakomite dzieła, przywoływali wiedzę o Małej Ojczyźnie - Ziemi Krośnieńskiej, starali się wspomagać dostępnymi sposobami jej rozwój i upowszechniać jej historię, szerzyć informację o gospodarce i jej pięknie oraz o mieszkańcach, którzy swoją pracą, tworzyli jej współczesne oblicze.
Uroczyste spotkanie jubileuszowe członków i sympatyków Oddziału SMZK w Krakowie odbyło się w sali obrad Rady Wydziału Wiertnictwa, Nafty i Gazu AGH, z udziałem delegacji Zarządu Głównego SMZK w Krośnie z prezesem Stowarzyszenia dr Tadeuszem Łopatkiewiczem na czele oraz Romanem Klarą - I wiceprezesem, Małgorzatą Bacher - sekretarzem oraz Urszulą Perec i Zdzisławem Gilem - członkami Zarządu Głównego.
Spotkanie otworzył prezes Oddziału dr inż. Stanisław Szafran witając przybyłych Szanownych Gości oraz uczestników spotkania. Zgodnie z formułą uroczystości jubileuszowych przewodnim motywem spotkania było przedstawienie historii SMZK oraz przypomnienie ludzi, którzy kładli podwaliny Stowarzyszenia, a później wypełniali treścią Jego działalność i godnie oddawali swoją najlepszą wiedzę, doświadczenie i wolę społecznego działania na rzecz naszej "Małej Ojczyzny". Treści te przedstawił prezes Oddziału w referacie pt. "JUBILEUSZ PÓŁWIECZA ODDZIAŁU KRAKOWSKIEGO STOWARZYSZENIA MIŁOŚNIKÓW ZIEMI KROŚNIEŃSKIEJ 1973 - 2023".
Ziemia Krośnieńska nie jest historyczną jednostką administracyjną, jakie istniały w dawnej Polsce (od połowy XIV w. do pierwszego rozbioru Polski - 1772 r.), lecz jest obszarem o znaczeniu kulturowym. Według określenia Zdzisława Łopatkiewicza - ZIEMIA KROŚNIEŃSKA - "to obszar otaczający ponad 600-letnie miasto Krosno, większy jednak od terenu nazywanego okolicą, pozostający od czasów niepamiętnych w zasięgu kulturalnego oddziaływania tego miasta. Granice tej Ziemi nie muszą być wyraźnie określone i mogą się przesuwać poza ustalone ramy". Szczególną cechą tak zdefiniowanej Ziemi Krośnieńskiej jest to, że obejmuje ona fragmenty trzech dawnych Ziem - sanockiej, krakowskiej i sandomierskiej. Z tej Ziemi wyszła w świat wielka rzesza ludzi przede wszystkim po wykształcenie i pracę. Ale wielu wracało z wiedzą i doświadczeniem - jedni fizycznie, a inni sentymentalnie.
KROŚNIANIE to ludzie związani z Ziemią Krośnieńską - urodzeniem lub z wyboru, zawsze z szacunkiem i wdzięcznością odnosili się do rodziny, miejsc rodzinnych, społeczności w której wyrastali, szkół w których zdobywali wiedzę, kościołów w których byli ochrzczeni, środowisk w których znaleźli pracę i miejsce swojego bytowania, koleżanek i kolegów, z którymi spędzali lata dziecięce, młodzieńcze i dojrzałe. Wielu krośnian z głębokim patriotyzmem oraz pasją dążyło do poznania tej Ziemi, jej historii, zabytków i ludzi, którzy swoją pracą i talentami wpływali na jej rozwój cywilizacyjny.
Już w pierwszych miesiącach po zakończeniu wojny społecznicy, pasjonaci, działacze kultury, oświaty i PTTK, podejmowali próby zorganizowania w Krośnie muzeum, w którym znalazłyby miejsce eksponaty z historii Miasta Krosna i regionu. Rozwijała się także myśl utworzenia Stowarzyszenia Przyjaciół Krosna. Inicjatorem utworzenia takiego stowarzyszenia był krośnieński lekarz i działacz społeczny Antoni Lorens, którego Andrzej Kosiek określał jako "…człowieka pełnego zapału i zaangażowania, nie szczędzącego czasu i przedsiębiorczej inicjatywy w zakresie działań na rzecz i dla dobra regionu". Pomysł utworzenia stowarzyszenia regionalnego w Krośnie podjęła grupa ówczesnych aktywnych działaczy krośnieńskich, którzy uznali, że jedynym możliwym wówczas sposobem założenia takiej organizacji jest współpraca z władzami powiatowymi. Na fali popaździernikowych przemian, dzięki niezwykłej aktywności krośnieńskich intelektualistów, 12 października 1957 r. w sali obrad Powiatowej Rady Narodowej odbyło się zebranie organizacyjno-założycielskie Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej, którym kierował przewodniczący Prezydium PRN Antoni Bal. Na zebraniu tym przyjęto projekt statutu i regulaminu Komisji Rewizyjnej oraz wybrano pierwszy Zarząd (funkcjonował 10 lat) w składzie: Stanisław Chrzanowski - przewodniczący, Józef Kucza - I wiceprzewodniczący, Franciszek Krauz - II wiceprzewodniczący, Adam Filepowicz - sekretarz, Stanisław Guzik - skarbnik, oraz członkowie: Antoni Bal, Bronisław Basza, Władysław Niepokój, Franciszek Półchłopek, Stanisław Wajs. Prawie rok trwały starania o zatwierdzenie Statutu, ale dzięki usilnym zabiegom 24 lipca 1958 r. Stowarzyszenie zostało urzędowo zarejestrowane pod numerem 1997, uzyskując tym samym formalne prawo do prowadzenia swojej statutowej działalności. Stowarzyszenie stało się najstarszą w Krośnie organizacją społeczno-kulturalną.
Z wielkim trudem przebijało się Stowarzyszenie przez pierwszą dekadę swojej działalności, ale dzięki wytrwałości, gorliwości i niezwykłej ofiarności pionierów Stowarzyszenia, przychodziły sukcesy, a osiągnięte dokonania były znaczne i znaczące. Wymiernym tego przejawem było wydanie w 1972 r. I tomu, a w 1973 r. II tomu monografii "Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu". Zapewne te sukcesy i rozwijająca się praca Stowarzyszenia stała się impulsem do włączenia w działalność SPZK krośnian skupionych w wielkomiejskich aglomeracjach, którzy wyszli z Ziemi Krośnieńskiej i zasilili najczęściej środowiska naukowe i przemysłowe.
W dniach od 26 do 28 czerwca 1971 roku, absolwenci byłej Państwowej Szkoły Realnej w Krośnie, którzy zdawali tam maturę w 1921 roku, spotkali się po 50-ciu latach, aby spędzić kilka dni w swojej szkole na wspomnieniach o swojej młodości, rozmowach i spotkaniach z kolegami. W dniu 26 czerwca, w czasie wieczornego spotkania z przedstawicielami Rady Pedagogicznej, Komitetu Rodzicielskiego i Władzami Szkoły, została przedstawiona myśl założenia w Krakowie Koła Krośnian. Organizacją Koła miała się zająć pięcioosobowa grupa obecnych tam absolwentów Szkoły mieszkających w Krakowie.
Pierwsze spotkanie inicjatorów powstania "Koła Krośnian" w Krakowie nastąpiło w dniu 30 września 1972 roku, a odbyło się ono w Instytucie Naftowym w Krakowie w gabinecie dyrektora prof. mgr inż. Józefa Wojnara. W spotkaniu tym, oprócz prof. Józefa Wojnara, udział brali: mgr inż. Stefan Kuryłas, inż. Stanisław Sąsiadek, mgr inż. Stanisław Szymański i mgr Henryk Wianecki. Czynności związane z organizowaniem koła SMZK zespół powierzył kolegom: prof. Józefowi Wojnarowi i mgr Henrykowi Wianeckiemu.
Drugie spotkanie inicjatorów powstania Koła odbyło się dopiero 10 grudnia 1972 r., także w gabinecie prof. Józefa Wojnara. Na zebraniu Profesor przedłożył listę 44 krośnian zamieszkałych w Krakowie, uzupełnioną następnie przez innych, których organizatorzy postanowili zaprosić na spotkanie wstępne tworzonego Koła Krośnian.
Pierwsze spotkanie zaproszonej grupy krośnian odbyło się w dniu 18 grudnia 1972 r., w Sali konferencyjnej Instytutu Naftowego, na które przybyło 19 osób.
Dla kontynuowania prac zmierzających do zorganizowania Koła SPZK w Krakowie, wybrano Komitet Organizacyjny. Ponieważ Statut nie przewidywał tworzenie kół SPZK poza Krosnem, więc prof. Józef Wojnar zaproponował, aby wszyscy chętni przystąpili do Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej, tworząc w Krakowie jego filię, a następnie czynili starania o zmiany w Statucie umożliwiające zakładanie kół poza Krosnem. W dniu 3 lutego 1973 r., na spotkaniu w kawiarni "Noworolski" w Sukiennicach, 29 osób podpisało deklaracje nowelizacją Statutu przystąpienia do SPZK, które organizatorzy przesłali do Zarządu SPZK w Krośnie. W wyniku prac powstał projekt nowego Statutu autorstwa mgra Henryka Wianeckiego, zatwierdzony z pewnymi perturbacjami przez Walne Zebranie członków SPZK w dniu 3 czerwca 1973 r.
Pełen optymizmu i dobrych myśli o szybkim zatwierdzeniu uchwalonych zmian Statutu SPZK Komitet Organizacyjny zwołał do sali klubowej Domu Technika NOT (przy ul. Straszewski ego 28) Walne Zebranie członków SPZK z Krakowa na 3 października 1973 r. Jednak 5 września nadeszła wiadomość, że Prezydium WRN w Rzeszowie nie zatwierdziło zmian w statucie dotyczących zakładania Kół poza Krosnem, a jedynie zatwierdziło zmianę nazwy Stowarzyszenia na: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej. Jednak w wyniku interwencji Zarządu Stowarzyszenia i osobistych rozmów prof. Józefa Wojnara z kompetentnymi władzami z WRN w Rzeszowie, uzyskano zapewnienie, że proponowane zmiany Statutu zostaną zatwierdzone. W następstwie tego w dniu 3 października 1973 r. odbyło się prawomocne Walne Zebranie członków, przeprowadzone pod przewodnictwem mgr Mariana Terleckiego - członka Zarządu SMZK, przy obecności 55 członków (na 99 zarejestrowanych), które uchwaliło utworzenie Koła Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krakowie oraz wybrało 10-osobowy Zarząd Koła i 5-osobową Komisję Rewizyjną.
Pierwszy Zarząd Koła SMZK w Krakowie ukonstytuował się następująco: prof. mgr inż. Józef Wojnar - przewodniczący, dr med. Władysław Trznadel - I zastępca przewodniczącego, dr Witold Kielar - II zastępca przewodniczącego, mgr Henryk Wianecki - sekretarz i zarazem kronikarz, mgr inż. Stanisław Jamroga - skarbnik oraz Zofia Bazanowa, Maria Gomułczyńska, redaktor Józef Niepokój, dr Tadeusz Urbanek, poeta Jan Zych - członkowie Zarządu.
Natomiast Komisja Rewizyjna ukonstytuował się następująco: dr Jan Pawłowski - przewodniczący, mgr inż. Krzysztof Sojka - zastępca przewodniczącego, Barbara Niedzielska-Zając - sekretarz oraz Apolonia Chodorowska i Krystyna Leszczyńska - członkinie Komisji Rewizyjnej.
Zebranie uchwaliło również czternastozadaniowy program pracy Koła, w którym do najważniejszych zadań należały:
- czynić starania w pozyskiwaniu nowych członków Koła,
- włączyć naukowców i fachowców Koła do wspólnego z krośnianami rozwiązywania problemów ekonomicznych, gospodarczych i kulturalnych miasta Krosna i Ziemi Krośnieńskiej, w szczególności patronować w budowie i odsłonięciu pomnika Ignacego Łukasiewicza w Chorkówce,
- zorganizować cykl odczytów, dyskusji i wystaw dla dalszego rozwoju kulturalnego społeczeństwa Ziemi Krośnieńskiej,
- pomagać w powiększaniu zbiorów Muzeum w Krośnie,
- nawiązać kontakt z młodzieżą studiującą na uczelniach w Krakowie,
- kontynuować comiesięczne spotkania członków Koła,
- zawiadamiać przez prasę o nadzwyczajnych spotkaniach członków Koła oraz informować prasę o ważniejszych wykonanych pracach,
- założyć i prowadzić kronikę Koła.
Przyjęta została reguła spotkań Koła - w każdy pierwszy wtorek miesiąca, która funkcjonuje do dziś.
Od tamtej daty minęło 50 lat działalności Koła SMZK w Krakowie, które w wyniku zmiany Statutu Stowarzyszenia w 1991 r. (uchwała Walnego Zgromadzenia - 7 października 1990 r.; wpis do rejestru zmienionego Statutu przez Sąd Wojewódzki w Krośnie - 29 stycznia 1991 r.) zostało przekształcone w Oddział SMZK w Krakowie.
Koło, a później Oddział, przyjęły sezonowy rytm pracy - od października do czerwca, i na każdy sezon pracy Zarząd opracowywał plan spotkań określający tematykę zebrań oraz prelegentów. W ciągu półwiecza działalność Koła i Oddziału była dwukrotnie zawieszona: pierwszy raz - od 13 grudnia 1981 r. do 4 stycznia 1983 r. - spowodowana restrykcjami stanu wojennego, drugi raz - od kwietnia 2020 r. do września 2022 r. - wynikała z ograniczeń związanych z pandemią COVID-19. Jednak jak pokazują zapisy kronikarskie, poza tymi przerwami działalność Oddziału była ciągła i regularna, a ustaloną jej formą były spotkania programowe z określonym tematem. W ciągu 50 lat działalności Koła/Oddziału odbyło się: ponad 396 spotkań, a w tym:
- 16 zebrań sprawozdawczo-wyborczych,
- 16 spotkań z władzami Krosna, powiatu krośnieńskiego, gmin: Korczyna, Miejsce Piastowe i Jedlicze,
- 14 spotkań z poezją Bronisławy Betlej,
- 43 spotkania noworoczne - "Opłatkowe" i inne spotkania towarzyskie,
Prelegentami na spotkaniach była plejada znakomitych uczonych, twórców nauki, kultury i sztuki, przedstawiciele różnych profesji - historycy, archeolodzy, etnografowie, biolodzy, sadownicy, ekonomiści, geolodzy, technicy różnych specjalności, a często uczestnicy zdarzeń historycznych, eksperci, pasjonaci o niezwykłych zainteresowaniach, podróżnicy. Spotkania odbywały się początkowo w sali konferencyjnej Instytutu Naftowego (Kraków, ul. Lubicz 25a), później w salach Domu Technika NOT (Kraków, ul. Straszewskiego 28), i niekiedy w Kawiarni "Noworolski" w Sukiennicach (Kraków, Rynek). Od 4 czerwca1986 r. miejscem spotkań była sala Międzyzakładowego Klubu (Kraków, ul. Lubicz 25), a od 4 października 1994 r. - sale wykładowe Wydziału Wiertnictwa Nafty i Gazu w Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica.
Zmieniała się również siedziba Zarządu Oddziału. Za zgodą władz organizacji, firm i instytucji swoich lokali na siedzibę Zarządu Oddziału życzliwie udostępniły: Biuro Zarządu Głównego Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego (Kraków, ul. Rakowicka 21), od 4 czerwca 1985 r. - Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty i Gazu w Krakowie (Kraków, ul. Lubicz 25), a od 1 czerwca1986 r. - Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie (Kraków, al. Mickiewicza 30).
Przez wszystkie lata minionego półwiecza były utrzymywane stałe kontakty z Zarządem Głównym SMZK w Krośnie, a szczególną forma spotkań członków Oddziału z Ziemią Krośnieńską oraz członkami "Oddziału Macierzystego" i członkami innych oddziałów Stowarzyszenia były coroczne Spotkania "Na Rodzinnej Ziemi" organizowane z inicjatywy prezesa Adolfa Marczaka od 1990 r. przy okazji wrześniowych "Dni Krosna".
Zmieniała się liczebność członków Oddziału. W chwili założenia Koła było zarejestrowanych 99 członków. W pierwszych latach działalności ich liczba wzrastała, a w latach 1983-1989 utrzymywała się formalnie na poziomie ok. 175, choć liczba ta nie oddawała stanu faktycznego, gdyż wiele osób zapisanych nie wykazywało większej aktywności. Później liczba członków została urealniona i ustaliła się na ok. 30 osób. W różnych dyskusjach i uchwałach podnoszono brak młodzieży w szeregach Stowarzyszenia. Problem jednak jest szerszy, ponadczasowy i ponadorganizacyjny, gdyż młodzież zawsze usilnie dąży do osiągnięcia stabilizacji życiowej, a stąd problemy zawodowe, rodzinne i egzystencjalne nie sprzyjają oddawaniu czasu na sprawy działalności stowarzyszeniowej.
Bardzo trudno przedstawić pięćdziesięcioletnią aktywną działalność Oddziału SMZK w Krakowie w referacie ograniczonym ramami wystąpienia jubileuszowego. Działalność tę opisywali kronikarze w pieczołowicie prowadzonej "Kronice Koła i Oddziału" - mgr Henryk Wianecki, Jerzy Lęcznar i mgr inż. Roman Cetnarowicz. Obszernie i dość szczegółowo przedstawili działalność Oddziału prof. dr hab. inż. Artur Bęben i dr inż. Stanisław Szafran w artykule zamieszczonym w 5 tomie "Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu". Ale od 2009 r. działalność Stowarzyszenia, a w tym i Oddziału Krakowskiego SMZK przedstawiana jest na witrynie internetowej Stowarzyszenia, stworzonej i prowadzona dzięki wysiłkowi obecnego prezesa dr Tadeusza Łopatkiewicza.
Myślą przewodnią uroczystego spotkania z okazji JUBILEUSZU PÓŁWIECZA działalności Oddziału Krakowskiego SMZK było złożenie wyrazów szacunku i serdecznej pamięci wszystkim tym działaczom i członkom, którzy kładli podwaliny SMZK w Krośnie, a później w Krakowie oraz wypełniali treścią jego działalność i trwali z determinacją przy ideałach pracy dla swojej "Małej Ojczyzny", w trudnych warunkach zmian gospodarczych i politycznych w kraju. Wszystkim, którzy podejmują pracę społeczną w Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Krośnieńskiej należą się wielkie podziękowania, bowiem jak mówił prof. Stanisław Pigoń należy mieć "…ten wielki szacunek dla rzetelnego mozołu pracy, nie dla siebie podejmowanej, nie wykrętnej, ale najuczciwszej. W niej sumienność niewyrachowaną nauczyliśmy się uważać za wartość, za gwiazdę przewodnią".
|
|
Na zakończenie swojego wystąpienia prezes dr inż. Stanisław Szafran złożył podziękowania: Zarządowi Głównemu SMZK za wspieranie poczynań Oddziału i życzliwe zainteresowanie wynikami prowadzonej pracy. Podziękowania skierował również do władz Krosna, powiatu krośnieńskiego i gmin, które wielokrotnie okazywały uznanie za działalność Oddziału, przyznając członkom różne odznaczenia i wyróżnienia. Szczególne wyrazy wdzięczności złożył firmom, instytucjom i stowarzyszeniom, które przychodziły z pomocą Oddziałowi w organizowaniu działalności Koła i Oddziału SMZK w Krakowie.
Serdeczne podziękowania złożył wszystkim członkom i sympatykom za 50-letnią rzetelną, bliską i konstruktywną współpracę, wyrażając przekonanie, że będzie ona kontynuowana w przyszłości.
Po wystąpieniu dr Stanisława Szafrana głos zabrał prezes Stowarzyszenia dr Tadeusz Łopatkiewicz, odnosząc się z wielkim uznaniem dla pięćdziesięcioletniej działalności Oddziału SMZK w Krakowie, a wyrazy uznania, podziękowania i życzenia Zarządu Głównego SMZK przekazał w odczytanym okazjonalnym liście. Równocześnie przekazał uczestnikom spotkania dwa specjalne "torty jubileuszowe".
Serdeczne życzenia członkom Oddziału przekazał również Zdzisław Gil, wielokrotny uczestnik spotkań i prezenter swoich osiągnięć konserwatorskich i badawczych. Uczestników spotkania obdarował nową książką na temat Ignacego Łukasiewicza wydaną przez Fundację ORLEN.
W dyskusji brali udział panowie: płk Marek Kołacz, mgr inż. Albin Wojnar, mgr inż. Roman Kahul i inni.
Wspólna fotografia pamiątkowa zakończyła wspomnieniowe spotkanie Jubileuszu 50-lecia Oddziału Krakowskiego SMZK.
