Adam Krzanowski

Józef Szmyd (1907-1963) - muzyk, folklorysta

Urodził się 1 stycznia 1907 r. w Krośnie, w rodzinie robotniczej. W 1928 r. ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie w Krośnie. W latach trzydziestych ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski przy ZNP w Warszawie oraz studiował w Konserwatorium Muzycznym we Lwowie na Wydziale Nauczycielskim, po którym otrzymał uprawnienia do nauczania muzyki i śpiewu w szkołach średnich.

W 1928 r. rozpoczął pracę zawodową w szkołach podstawowych w powiecie sanockim. Roczną służbę wojskową ukończył w 1929 r. w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty. W 1944 podjął pracę w Liceum Pedagogicznym w Krośnie, jako nauczyciel muzyki i śpiewu. W latach 1945- 1952 założył prywatną szkołę muzyczną pod nazwą "Szkoła Muzyczna im. Karłowicza w Krośnie", której dyrektorem był do 1947 r. W miejsce rozwiązanej szkoły, utworzył Wiejskie Ognisko Muzyczne w Suchodole k. Krosna. W 1951 r. był nauczycielem Szkoły Podstawowej nr 1 w Krośnie, od 1952 pracował w Technikum Naftowym w Krośnie. Od 1953 r. kierował Ogniskiem Muzycznym w Krośnie, które w 1960 r. zostało przekształcone w Szkołę Muzyczną I Stopnia, gdzie pełnił funkcję dyrektora do 1963 r.

Z chwilą wybuchu wojny w 1939 r. został zmobilizowany do wojska w randze podporucznika. Po klęsce wrześniowej przedostał się na Węgry. Jako internowany, aż do listopada 1943 r., przebywał w obozach jenieckich na Węgrzech, miedzy innymi w miejscowościach Mosdai i Kaposwar. Tam prowadził działalność artystyczną jako organizator i dyrygent orkiestry. W listopadzie 1943 r. zdecydował się na ucieczkę z obozu internowania na Węgrzech. Przybył do Lwowa i podjął walkę w szeregach Armii Krajowej. We Lwowie przebywał do czerwca 1944 r, a następnie powrócił do Krosna. Przed władzami bezpieczeństwa ujawnił swoją działalność jako żołnierz AK, tym samym uniknął aresztowania. Jednakże J. Szmyd nie czuł się bezpieczny, bowiem władze bezpieczeństwa wielokrotnie inwigilowały go i nigdy nie darzyły zaufaniem.

Okładka monografii autorstwa Józefa Szmyda "Pieśni i tańce ludowe z okolic Krosna", Warszawa 1961, ss. 80 Z osobą J. Szmyda wiąże się nierozerwalnie życie kulturalno-muzyczne miasta Krosna i regionu. W 1945 r. z jego inicjatywy powstało w Krośnie Polskie Towarzystwo Muzyczne im. S. Moniuszki, chór mieszany, orkiestra symfoniczna i dziecięcy teatrzyk Świerszczyk Jako organizator szkoły muzycznej Krośnie, własnym sumptem wyremontował lokal w Domu Wójtowskim, zebrał instrumenty, bezpłatnie szkolił muzycznie ubogich i zdolnych uczniów. W Suchodole (obecnie dzielnica Krosna) założył w 1948 r. Zespół Regionalny Pieśni i Tańca, a następnie w 1950 r. przy Fabryce Obuwia Sportowego. Regionalny Zespół Pieśni i Tańca w Krośnie "Jacoki" zbierał laury w Czechosłowacji oraz w Moskwie, Berlinie, Budapeszcie, Warszawie, Szczecinie, Lublinie, Rzeszowie i w innych miastach. Szmyd był jego dyrygentem i kierownikiem artystycznym. W okresie pracy w TGN w Krośnie zorganizował szkolny zespół pieśni i tańca, który działał w ramach bogatego protektora jakim było Ministerstwo Górnictwa i Energetyki, któremu podlegało szkolnictwo górnicze i naftowe. Zespół szybko stał się atrakcyjnym (górnicze stroje) i jednym z bardziej znanych zespołów w województwie rzeszowskim i na Śląsku. Szmyd organizował w Krośnie koncerty muzyczne z udziałem takich sławnych artystów jak: Halina Czerny-Stefańska, Adam Harasiewicz, Tadeusz Kochański, Andrzej Hiolski, Jerzy Waldorff, Mira Zimińska-Sygietyńska i inni. W 1957 r. był jednym z założycieli Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej i w ramach stowarzyszenia został przewodniczącym komisji muzycznej. W latach 60. Szmyd rozpoczął starania o budowę szkoły muzycznej na miarę potrzeb miasta powiatowego i regionu. Starania zakończyły się sukcesem i Wojewódzki Komitet Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy przyznał dotacje w wysokości 1 880 000 zł. Budowę miano rozpocząć w 1965 r., czego dyrektor Szmyd nie doczekał. Zmarł nagle 26 października 1963 roku i pochowany jest na cmentarzu komunalnym w Krośnie.

Józef Szmyd był wielkim miłośnikiem regionu krośnieńskiego. Przez wiele lat gromadził teksty ludowych piosenek, opracowując do nich nuty. W czasie pobytu na wsi podpatrywał na weselach tańczące pary. Owocem tej pracy był opracowany przez niego zbiorek Pieśni i tańce ludowe z okolic Krosna, Warszawa 1961. W opracowaniu opisanych jest 6 tańców z regionu krośnieńskiego: Krzyżak, Suwany, Równy, Kowal, Przez nogę, Jacok. Zamieścił też dokładny opis stroju oraz szczegółowy opis kapeli. Załączono nuty i teksty 12 piosenek. Zebrane i opracowane przez Szmyda materiały są cennym źródłem etnograficznym Krosna i regionu.
Odznaczenia: Medal 10-lecia Polski Ludowej, Złota Odznaka Zasłużony Działacz Kultury.