W środę 17 października 2018 r. w auli Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie odbyła się konferencja naukowa zorganizowana przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej, Przewodniczącego Rady Miasta i Prezydenta Miasta Krosna dla uczczenia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Temat konferencji "Mieszkańcy Krosna i regionu w walce o niepodległość (1914-1918)" wypełniły 4 referaty wygłoszone przez miejscowych historyków i miłośników regionu.

Przewodniczący Rady Miasta Zbigniew Kubit otwiera Konferencję Prezes Tadeusz Łopatkiewicz przedstawia program Konferencji Konferencję otworzył i przedstawił jej cel Zbigniew Kubit, Przewodniczący Rady. Następnie powitał przedstawicieli władz samorządowych Prezydenta Piotra Przytockiego wraz z Zastępcami, Bronisławem Baranem i Tomaszem Solińskim, prezesów SMZK - Tadeusza Łopatkiewicza i Mariana Terleckiego oraz gospodarza obiektu prof. dra hab. Zbigniewa Barabasza.

Z kolei głos zabrał prezes Tadeusz Łopatkiewicz, który podziękował Marianowi Terleckiemu za inicjatywę zorganizowania konferencji i przedstawił jej program.

Dr Ewa Bereś Pierwszy temat "Ruch niepodległościowy w Krośnie i regionie w latach 1914-1918" przedstawiła dr Ewa Bereś. Referentka omówiła działalność organizacji niepodległościowych przed wybuchem I wojny oraz inicjatywy różnych gremiów na rzecz walczących Legionów w czasie wojny. W Krośnie działały organizacje, które skupiały osoby z różnych grup zawodowych oraz młodzież szkolną. Były to: Związek Żuawów, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", tajne kółka samokształceniowe m. in. "Bóg i Ojczyzna", "Promień"(w Szkole Realnej), "Promieniści", którzy kontynuowali działania "Promienia". Od 1912 r. powstawały w Krośnie i najbliższej okolicy związki strzeleckie i drużyny skautowe, a od 1913 r. prowadzono zajęcia strzeleckie dla młodzieży. Celem tych organizacji było wychowanie patriotyczne oraz fizyczne odrodzenie narodu. Prelegentka zwróciła też uwagę na aktywność kobiet, ich udział w kursach samarytańskich, organizowanych od 1913 r. Przypomniała o ćwiczeniach polowych, które odbyły się w czerwcu 1914 r. i o ich zakończeniu na rynku w Krośnie, z udziałem marszałka Józefa Piłsudskiego. Omówiła działalność Powiatowego Komitetu Narodowego w kwestii naboru ochotników do Legionów, wymieniając jego działaczy z księdzem Edwardem Janickim, Tadeuszem Śmiglewskim, Stanisławem Bergmanem, Janem Kantym Jugendfeinem i Stanisławem Iwanickim. Na potrzeby wojska działał w Krośnie Polski Skarb Wojskowy oraz Liga Kobiet, która poprzez organizację zbiórek pieniężnych i przygotowywania prowiantu dla żołnierzy wspierała Legiony. Pokazała i opisała krośnieńską Tarczę Legionów, która przez rok 1915 stała przed magistratem w Krośnie. Aktywność i zapał do walki mieszkańców miasta świadczył o wielkiej potrzebie wolności.

Mgr Janusz Kubit Temat "Listopad 1918 r. na Podkarpaciu. Wyprawa grupy ppłk. Józefa Swobody z Krosna na odsiecz Lwowa" przedstawił mgr Janusz Kubit. Bardzo szczegółowo omówił wyprawę połączonych sił wojskowych, kompanii krośnieńskiej ppłk. J. Swobody i sanockiej mjr Lisowskiego, na odsiecz oblężonemu Lwowowi. Skoncentrował swą uwagę na opisie walk o Chyrów i Sambor.

Po przerwie na kawę odbyła się druga część konferencji.

Mgr Andrzej Kosiek Wystąpił mgr Andrzej Kosiek, który w referacie "Na drogach ku niepodległej ojczyźnie. W kręgu wybranych sylwetek krośnian (przyczynek)" przedstawił sylwetki żołnierzy: Augusta Mazurkiewicza i Stanisława Gorczycy. Rozpoczynając swoją prelekcję wymienił nazwiska legionistów i działaczy niepodległościowych pochowanych na krośnieńskich cmentarzach. Na starym cmentarzu spoczywają m.in.: Władysław Gościński, Jan Kanty Jugendfein, Stanisław Jugendfein, Mieczysław Lazarowicz, Stanisław Mazurkiewicz, Kazimierz Nowakiewicz, Józef Swoboda, Rudolf Mleczko i Edward Korczak-Wereszczyński. Na cmentarzu komunalnym przy ul. Wyszyńskiego są pochowani m.in.: Jan Kamil Bogacki, Stanisław Iwański, Jędrzej Krukierek, Józef Kwaciszewski, Franciszek Krzanowski, Stanisław Mączka, Marian Ocetkiewicz, Karolina Okólska, Kazimierz Sakiewicz, Gustaw Świderski, Jadwiga Więcek.

August Mazurkiewicz ( 1889-1968), nauczyciel, historyk, popularyzator Krosna i regionu. Studiował przez rok historię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1908-1909). W Wiedniu, w latach 1909-1912, studiował geografię i historię. W czasie I wojny walczył na froncie włoskim. Prelegent przytaczał fragmenty listów: Jadwigi Lewakowskiej, działaczki niepodległościowej do A. Mazurkiewicza o krośnianach w Wiedniu, A. Mazurkiewicza do matki, w którym jest opis walk na froncie włoskim. Ranny wkrótce opuścił szeregi wojska i po dłuższym leczeniu szpitalnym poświęcił się pracy nauczycielskiej w Seminarium Nauczycielskim w Krośnie i w szkole podstawowej w Krościenku Niżnym.

Stanisław Gorczyca (1895-1923) urodził się w Białobrzegach. Przyszły żołnierz-legionista kształcił się w Krośnie, następnie w Krakowskiej Szkole Handlowej. W czasie I wojny walczył pod dowództwem płk. Leopolda Lisa-Kuli m.in. w bitwie pod Kostiuchnówką. Następnie w Alpach, na froncie włoskim. Z armią gen. Hallera walczył na kresach wschodnich. Do Krosna wrócił w 1923 r. już bardzo chory. Zmarł w 1923 r., żegnali go koledzy legioniści. Prelegent opowiedział o pomyłce władz wojskowych, które przekazały odznaczenie za zasługi wojenne innemu niezasłużonemu Stanisławowi Gorczycy.

Mgr Zdzisław Łopatkiewicz Uczestnicy Konferencji Ostatnie wystąpienie dotyczyło "Kaspra Wojnara - działacza niepodległościowego, legionisty". Jego życiorys ze szczególnym uwzględnieniem związków z Jedliczem oraz walce o niepodległość przedstawił mgr Zdzisław Łopatkiewicz.

Kasper Wojnar (1871-1948) urodził się w rodzinie chłopskiej w Jedliczu-Borek. Ukończył szkołę ludową, a następnie gimnazjum w Jaśle. Tam także zdał maturę. W czasie nauki szkolnej należał do Związku Żuawów, a następnie był szefem Ligi Narodowej na 3 powiaty. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1894 r. założył w Krakowie własne wydawnictwo, w którym wydał m.in. książkę o Tadeuszu Kościuszce i obszerny zbiór poezji patriotycznej. Pomyślnie zdany egzamin uprawnił go do zostania oficerem - wybrał artylerię.

Zasadzenie pamiątkowego dębu Jego działalność niepodległościowa miała kilka aspektów - czynną walkę na froncie (przełamał na Bukowinie opór rosyjski w 1915 roku, co było dużym sukcesem strzeleckim), transport tajnych ulotek, organizację w 1916 r. szkoły artylerii w Kozienicach. Po odzyskaniu niepodległości pracował w komisji plebiscytowej na Śląsku, brał udział w powstaniu śląskim.

Referatem Zdzisława Łopatkiewicza zakończyła się konferencja. Prezes Tadeusz Łopatkiewicz podsumował obrady, następnie wraz z Przewodniczącym Rady Miasta Zbigniewem Kubitem podziękowali prelegentom i uczestnikom za udział w konferencji. Trzeba tu dodać, że w konferencji uczestniczyła młodzież z Liceum Ogólnokształcącego nr 2 oraz z Technikum Naftowego w Krośnie. Konferencji towarzyszyła wystawa "Legiony Polskie 1914-1918" ze zbiorów kart pocztowych Janusza Kubita i Mariana H. Terleckiego, czynna w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej.

O godz. 14.30 delegacja SMZK z prezesem oraz przedstawicielami władz miasta udała się na plac papieski celem zasadzenia pamiątkowego dębu. Pomysłodawcą tego przedsięwzięcia oraz Pamiątkowa fotografia uczestników uroczystości zasadzenia dębu jego realizatorem był Jan Stachyrak, członek Zarządu Głównego SMZK. Aktu sadzenia dokonali: Piotr Przytocki, Zbigniew Kubit, Tadeusz Łopatkiewicz i Grzegorz Półchłopek, Naczelnik Wydziału Kultury i Sportu. Umieszczona obok dębu tablica głosi:

Dąb posadzony w stulecie odzyskania prze Polskę niepodległości
Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej
Władze samorządowe Krosna
Krosno 1918-2018

Foto: Krzysztof Urbanek