Uczestnicy wycieczki w luksusowym autokarze firmy MIŚ W ostatnią majową sobotę 2011 r. członkowie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej oraz sympatycy organizacji udali się w Sądeckie, aby zapoznać się z walorami przyrodniczymi i zabytkami tego odległego zaledwie o dwie godziny drogi od Krosna, a bogatego regionu. W programie wycieczki znalazły się trzy miejscowości: Nowy i Stary Sącz oraz Łosie. Pochmurna pogoda nie pozwoliła podziwiać mijanych na trasie malowniczych krajobrazów, jednak atmosfera wycieczki była doskonała, a to dzięki Panu Alojzemu Cabale, byłemu dyrektorowi Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, który z właściwym sobie poczuciem humoru opowiadał nie tylko o historii Starego i Nowego Sącza, ale również o ludziach zasłużonych dla ochrony zabytków kultury miasta i regionu, z którymi pracował.

Oględziny pozostałości królewskiego zamku w Nowym Sączu Zwiedzanie Nowego Sącza rozpoczęliśmy od ruin kazimierzowskiego zamku, usytuowanego na wysokiej skarpie nad Dunajcem. Zamek zbudowany w XIV w., siedziba starosty grodowego, ma bogatą historię. Przebywali tu będący w podróży królowie i możnowładcy, gdyż miasto znajdowało się na szlaku handlowym z Polski do Węgier. Był zamek w XVII wieku własnością Stanisława, a później Sebastiana Lubomirskiego, funkcjonował jako koszary w wieku XIX, a potem należał do miasta. Ostatecznie przestał istnieć w 1945 r., wskutek wysadzenia przez AK znajdującego się tu składu amunicji. Pozostałością budowli jest dzisiaj Baszta Kowalska, zwieńczona szesnastowieczną attyką.

Wnętrze synagogi sądeckiej Materialnym śladem mieszkającej w Nowym Sączu społeczności żydowskiej jest synagoga, wzniesiona w siódmej dekadzie XVIII w., w której od roku 1982 funkcjonuje oddział Muzeum Okręgowego. Synagoga została przebudowana jeszcze w XIX w. (obniżono dach, dobudowano dwa ryzality frontowe, zmieniono bimę), a po 1971 r. we wnętrzu wykonano antresole. Obecnie mieści małą kolekcję pamiątek kultury żydowskiej oraz służy jako galeria wystawowa. Mieliśmy okazję podziwiać nagrodzone i wyróżnione prace konkursów fotograficznych "Fotografia dzikiej przyrody 2002-2010" ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.

Ratusz na sądeckim rynku Centralny plac Nowego Sącza i ratusz to następny punkt programu wycieczki. Obecny ratusz to budowla eklektyczna, wzniesiona według projektu Jana Perosia, a zbudowana przez krakowską firmę Karola Knausa w 1895 r. Wcześniejsze budowle ratuszowe (istniejące od XV w.) ulegały zniszczeniu przez pożary, przy czym najbardziej tragiczny w skutkach był dwutygodniowy pożar miasta w kwietniu 1894 r., w którym spłonęło m.in. 300 pergaminów wraz z dokumentem lokacyjnym Wacława II z 1292 roku. Na rynku, po lewej stronie ratusza, znajduje się pomnik Jana Pawła II, a obok okazała fontanna. 

Zwiedzanie kościoła Św. Ducha Z sądeckiego rynku udaliśmy się do jezuickiego kościoła Św. Ducha, którego początki wiążą się z założeniem, za zgodą Kazimierza Wielkiego, szpitala Św. Ducha. Z fundacji Władysława Jagiełły przy szpitalu tym osadzono w początku XV wieku zakon Premonstrantów (Norbertanów). Zbudowany przez zakonników w XV w. murowany kościół, po kilku pożarach i przebudowach dokonanych w późniejszych wiekach przez jezuitów, zachował cechy gotyckie, głównie w prezbiterium (ostrołukowe okna, sklepienie i rozplanowanie, tęcza oddzielająca nawę od prezbiterium). Po północnej stronie nawy dołączono później, jako ciąg kaplic, dawny krużganek klasztorny. Zwracają uwagę ołtarze neogotyckie (w głównym ołtarzu XVI-wieczny obraz Matki Boskiej Pocieszenia, dar Zofii z Jordanów Samuelowej Zborowskiej) oraz w bocznym ołtarzu - wczesna kopia tzw. Przemienienia Pańskiego. Na zewnętrznej ścianie kościoła znajdują się dwie tablice pamiątkowe tablice: ks. Jana Sygańskiego, zasłużonego badacza historii miasta oraz burmistrza Władysława Barbackiego.

Wieże sądeckiej kolegiaty - widok z rynku W niewielkiej odległości od kościoła Jezuitów znajduje się kolegiata Św. Małgorzaty - sądecka fara, której początki sięgają ostatniej ćwierci XIV w., a która mimo przebudów zachowała istotne cechy gotyckie. Jest budowlą orientowaną, bazylikową z nawami bocznymi niższymi od głównej. Do kościoła przylegają ponadto dwie wieże: północna, datowana na przełom XIV i XV w. (z herbem Dębno Oleśnickiego i datą 1448 na fryzie), która do końca XVIII w. była własnością miasta i służyła jako strażnica; oraz południowa wieża dzwonna, z połowy XVII wieku. We wnętrzu zwraca uwagę manierystyczny ołtarz główny (z poł. XVII w.), z figurami Matki Bokiej z Dzieciątkiem, ŚŚ. Wojciecha i Stanisława, czterech Ewangelistów oraz ŚŚ. Piotra i Pawła. W strefie środkowej ołtarza widnieje obraz tzw. "Przemienienia Pańskiego" - proweniencji czeskiej, z 2 poł. XIV w. Po prawej stronie w prezbiterium znajduje się spiżowa chrzcielnica z 1557 r., z dodaną później klasycystyczną pokrywą ze św. Janem Chrzcicielem. Ołtarze boczne pochodzą z XVIII wieku; lewy poświęcony jest Trójcy Św., zaś prawy - Matce Boskiej.

Przy kościele stoi Dom Gotycki (dawna plebania i dom kolegiacki), wzniesiony w początkach XV w., odkupiony od miasta przez Zbigniewa Oleśnickiego, w początkach XVI w. i później wielokrotnie przebudowywany. Po kasacie kolegiaty (rok 1799) sprzedany został w prywatne ręce, a od roku 1951 stanowi siedzibę muzeum sądeckiego. Znajduje się tu, prócz sztuki cechowej XIV-XIX w., bogata kolekcja ikon (druga po sanockiej w Polsce) zebranych z terenów dawnej Łemkowszczyzny, ludowe obrazy i rzeźby świętych oraz wykonana w grubej desce lipowej rzeźba Jezusa modlącego się w Ogrojcu, dłuta Wita Stwosza - zabytek jest depozytem parafii w Ptaszkowej. W Muzeum mogliśmy także podziwiać ulokowaną na parterze czasową wystawę prac malarskich sądeckiej młodzieży.

Rynek starosądecki. Pośrodku Muzeum Regionalne w tzw. Domu na Dołkach Kolejny etap wędrówki po ziemi sądeckiej to Stary Sącz, najstarsze miasto Sądecczyzny, darowanej przez Bolesława Wstydliwego żonie Kindze (1257), jako rekompensata za pomoc finansową w czasie wojen z Tatarami. Kinga - księżna krakowska i sandomierska zorganizowała w Sączu wieś i sołtystwo, a w 1280 roku uposażyła założony przez siebie klasztor Klarysek wszystkimi Wieża zegarowa z bramą prowadzącą na dziedziniec klasztoru Klarysek swoimi dobrami, na które składało się wówczas miasto i 28 wsi. Akt założycielski księżnej zatwierdził papież Marcin IV (1283) i choć w dziewięć lat później nastąpiła lokacja Nowego Sącza, co osłabiło rozwój gospodarczy i demograficzny miasta, Klaryski pozostały w Starym Sączu, a on sam rozwijał się nadal przez wieki, o czym świadczą powstające tu w XVI w. liczne cechy rzemieślnicze. Obecny kształt urbanistyczny centrum pochodzi z czasów drugiej lokacji kazimierzowskiej (1357-58), zaś obszerny rynek oraz ciasno zabudowane wąskie uliczki stwarzają specyficzny klimat tego miejsca.

Klasztor Panien Klarysek (klauzurowy), wraz z kościołem klasztornym Św. Trójcy, był budowany etapami na przełomie XIII i XIV w. (korpus nawowy, kapitularz i oratorium zakonne). Piętrowy czworobok klasztoru oraz dom kapłański na polecenie kardynała Jerzego Radziwiłła wzniósł murarz krakowski Jan de Simon, w latach 1602-1608. We wnętrzu kościoła zwraca uwagę stiukowy ołtarz główny Św. Trójcy - wykonany w 1696 r. przez Baltazara Fontanę i ambona z Drzewem Jessego, plastycznie przedstawioną genealogią Chrystusa, według proroctwa z Księgi Izajasza. Kościół parafialny w Starym Sączu Ołtarze boczne w nawie - prawy z czarną marmurową nastawą z końca XVI w. poświęcony jest Św. Kindze, lewy - Matce Boskiej Pocieszenia. W drugiej połowie XVII w., po pożarze kościoła, powstaje nowa polichromia wnętrza, nowe stalle, chór muzyczny w prezbiterium, żelazna krata do kaplicy Św. Kingi oraz wspaniała wieżyczka sygnaturki. W dawnym domu kapłańskim, obecnie tzw. Dom Kingi, eksponowane są pamiątki dawne i współczesne, związane z kultem Św. Kingi (piętro), na parterze wystawa fotografii z wizyty prezydenta Lecha Kaczyńskiego w klasztorze Klarysek oraz sklepik z dewocjonaliami.

Ostatnim obiektem sakralnym, który zwiedziliśmy w Starym Sączu, był kościół Św. Małgorzaty Węgierskiej i Św. Elżbiety Turyngskiej. Wzniesiony ok. pol. XIV w., jest budowlą jednonawową z zamkniętym trójbocznie prezbiterium, zakrystią oraz pięciokondygnacyjną wieżą. Główny ołtarz pochodzi z 1851 r. W ostrołukowej tęczy zwraca uwagę grupa rzeźbiarska Pasji, której figury oplecione są winną latoroślą, w nawie zaś, przy tęczy, znajdują się dwa manierystyczne ołtarze (Św. Walentego i Matki Boskiej Bolesnej). Cennym sprzętem z XVII w. jest barokowa chrzcielnica kamienna oraz piękna ambona z czterema Ewangelistami i manierystycznym zapleckiem, nad którym wznosi się wysoki baldachim.

Izba w Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu W drodze powrotnej do Krosna zatrzymaliśmy się we wsi Łosie k. Gorlic, aby obejrzeć etnograficzną ekspozycję dokumentującą jedno z ciekawszych zajęć pozarolniczych na Łemkowszczyźnie Środkowej, jaką było dziegciarstwo i maziarstwo. Zagroda w Łosiu, otwarta w październiku 2009 r., stanowi oddział terenowy Muzeum dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. W ekspozycji urządzonej w autentycznej chałupie znajdują się sprzęty gospodarskie używane przez Łemków oraz dokumenty i fotografie obrazujące produkcję dziegciu i mazi oraz szlaki handlowe łosian, obejmujące całość ziem polskich oraz krajów sąsiednich, po Siedmiogród na Spotkanie towarzyskie przy grillu południu, Liwę i Łotwę na północy oraz Ukrainę na wschodzie. Fotografie domów łosian i ich rodzin świadczą o wysokim poziomie ich życia (okazałe budynki, rodziny ubrane po miejsku itp.) W wozowni oglądaliśmy wozy maziarzy, którymi przewożono wytwarzane tu produkty.

Mimo burzy i ulewnego deszczu, który towarzyszył nam już od Starego Sącza, nastroje krośnian były doskonałe. Na zakończenie, w zajeździe w Moderówce, odbyło się skromne spotkanie towarzyskie, gdzie podano nam grillowaną kiełbasę. Wycieczkę, w której wzięło udział 53 osoby, od strony merytorycznej przygotował i był naszym przewodnikiem dr Tadeusz Łopatkiewicz.

Zobacz też galerię fotografii z wycieczki >>
Zobacz program wycieczki >>

Wycieczce towarzyszyło skromne Vademecum:

Załączniki:

Plik	Opis	Rozmiar	Ostatnia modyfikacja
Vademecum.pdf	Vademecum wycieczki w Sądeckie	491 Kb	02.06.2011 12:12