W dniach 24-26 września 2010 miałam przyjemność reprezentować Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej podczas zgromadzenia regionalistów w Kielcach. Uczestniczyło w nim ponad 230 osób, w tym wielu znamienitych gości m. in. ks. prof. Henryk Skorowski, rektor UKS w Warszawie, prof. Andrzej Tyszka, prof. Piotr Petrykowski z UMK w Toruniu, przedstawiciele towarzystw polonijnych z Wilna i Chicago, pracownicy naukowi UJK w Kielcach, reprezentanci lokalnych władz samorządowych województwa świętokrzyskiego z Adamem Jarubasem, marszałkiem, patronem honorowym Kongresu i Jackiem Kowalczykiem z Departamentu Kultury i Sportu.

Obecni byli przedstawiciele Krajowej Rady RSR RP z prezesem Januszem Ostrowskim i Maciejem Zarębskim, głównym organizatorem Kongresu.

 Obrady plenarne odbywały się w Kieleckim Centrum Kultury i Wojewódzkim Domu Kultury, a zespoły problemowe (10) dyskutowały w wyznaczonych przez organizatorów miejscowościach województwa: Ciekoty, Święty Krzyż (klasztor), Chmielnik, Chroberz, Jędrzejów, Oblęgorek, Góra Zborów (Zawiercie).

Poruszano wiele problemów: sprawę edukacji regionalnej, wzajemne relacje pomiędzy samorządem a towarzystwami regionalnymi, znaczenie kultur mniejszości narodowych, rolę nauki w służbie regionu, wartości patriotyczne literatury małych ojczyzn. Nie zabrakło również refleksji historycznych na temat historii ruchu regionalnego w Polsce i jego twórców, a także późniejszych kontynuatorów, co szczególnie podkreślali dr Maciej Zarębski w wystąpieniu "Regionalizm sandomiersko-świętokrzyski wczoraj i dziś" i Edmund Kaczmarek, starosta powiatu jędrzejowskiego, który wskazał na region świętokrzyski jako miejsce narodzin i odrodzenia się regionalizmu opartego na bogatej tradycji, kulturze i ludziach oddanych sercem małym ojczyznom.

Podczas pierwszego dnia obrad Janusz Ostrowski, prezes Rady Krajowej mówił o podstawowych kierunkach działalności towarzystw regionalnych. Ruch regionalny powinny cechować: kultura, patriotyzm i utylitaryzm. Organizacje powinny koncentrować się na: ochronie języka polskiego w sferze życia publicznego, zabezpieczaniu miejsca regionalizmu w strukturach samorządu terytorialnego, wspieraniu rozwoju muzeów i izb pamięci, animowaniu rozwoju przemysłu kulturalnego, rozwijaniu kontaktów polonijnych, podnoszeniu poziomu kultury i dbałości o integrację społeczną, konsolidację ruchu ludowego na obszarach wiejskich. Zwrócił uwagę na ujemny wpływ UE i instytucjonalizacji na niezależną inicjatywę społeczną.

Edmund Kaczmarek, starosta jędrzejowski, powołując się na przykłady towarzystw działających na terenie powiatu (106 stowarzyszeń) omówił rolę samorządu w zakresie wspierania działalności towarzystw, która polega na stwarzaniu korzystnych warunków dla organizacji regionalnych, w tym finansowych, pobudzaniu inicjatyw społecznych, budowaniu więzi ze społecznością lokalną. Stowarzyszenia są płaszczyzną komunikowania się z mieszkańcami, a jednocześnie partnerami w realizacji wielu projektów, które podejmuje samorząd.

Pokaz multimedialny zatytułowany "Uroki ziemi świętokrzyskiej" komentowany przez Jerzego Kapuścińskiego oraz koncert Orkiestry Symfonicznej w Kielcach z udziałem wenezuelskiej solistki zakończyły sesję inauguracyjną kongresu.

Dzień drugi poświęcono zagadnieniom szczegółowym. Pisząca te słowa uczestniczyła w dyskusjach zespołu w Ciekotach, który zajmował się dwoma tematami: "Korzenie polskiego regionalizmu" oraz "Rola nauki w służbie regionu". Uczestnikom tego zespołu pokazano prawie gotowe do oficjalnego otwarcia Centrum Edukacyjne "Szklany Dom" - Dworek Stefana Żeromskiego w Ciekotach (otwarcie nastąpiło w październiku br.), budynek wzniesiony jako marzenie pisarza, który ma być wielofunkcyjną placówką kultury oraz zrekonstruowany dworek Żeromskich w sąsiedztwie tej budowli. Następnie gospodarze gminy Masłów, wójt oraz przewodnicząca rady gminy, zaprosili nas do Szkoły Podstawowej im. S. Żeromskiego w Mąchocicach Scholasterii.

Dyskusją zespołu kierowali Jan Jadach i Cezary Jastrzębski. Tematowi pierwszemu poświęcono niewiele uwagi. J. Jadach mówił we wprowadzeniu o historii i teraźniejszości ruchu regionalnego, o przeciągających się pracach nad encyklopedią regionalizmu polskiego i słownikiem biograficznym regionalistów, o formach organizacyjnych ruchu i jego reprezentacji, a także finansowaniu działań ruchu.

W części poświęconej związkom regionalizmu i nauki wypowiadali się pracownicy naukowi UJK w Kielcach. Dr C. Jastrzębski stwierdził, że obecnie nie ma komórek do badań regionalnych w instytutach, a nawet nie ma dyskusji między naukowcami na ten temat (np. brak naukowej monografii regionu świętokrzyskiego). Dr Stanisław Cygan, językoznawca, wskazywał cenną do penetrowania dziedzinę - językoznawstwo a krajoznawstwo, jako obszar ginącego, a ważnego także dla dialektologów źródła języka i kultury ludowej.

Jako uczestnik projektu "Bielinianie nie gęsi i swój język mają" zebrał i opracował materiał źródłowy zatytułowany "Z gwary świętokrzyskiej", który został zamieszczony w podręczniku "Mała ojczyzna: świętokrzyskie dziedzictwo kulturowe" (wyd. UKJ w Kielcach, 2003).

Dr Grażyna Olcza z Instytutu Historii mówiła o odwrotowej tendencji w badaniach regionalnych w Polsce w przeciwieństwie do trendów europejskich, gdzie powołuje się interdyscyplinarne, profesjonalne zespoły w placówkach naukowych. Mimo dużego potencjału naukowego (40 pracowników naukowych i wielu prac historycznych o charakterze naukowym) nie dopracowano się w Kielcach nowoczesnej syntezy regionu. Potwierdził to również prof. Wiesław Caban, rektor Uniwersytetu, który skonstatował, że uczelnie nie mają możliwości finansowania tego typu wydawnictw. Prace powinny zatem powstawać poza instytutami historii i być finansowane przez samorządy. Pewnym rozwiązaniem jest publikowanie prac magisterskich i licencjackich o małych miejscowościach opracowywanych przez studentów. Przykłady takich publikacji pokazywała dr Katarzyna Ziołowicz.

W dyskusji poruszano sprawę edukacji regionalnej, która jest obecnie zmarginalizowana i skazana na niepowodzenie, a ważną kwestią staje się metoda przekazywania historii regionu (prof. Piotr Petrykowski z Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu). O postawie regionalistów wobec historii i teraźniejszości mówił prof. A. Tyszka. Jego zdaniem we współczesnym regionalizmie powinien dominować nurt prospektywny.

Obrady zespołu podsumował J. Jadach formułując następujące wnioski: należy koncentrować się na przyszłości w ruchu regionalnym, opracować i wydać encyklopedię regionalizmu polskiego i słownik biograficzny regionalistów, wydawać prace magisterskie o tematyce regionalnej, stworzyć platformę wymiany informacji i rozwiązać sprawę finansowania Krajowej Rady.

W godzinach popołudniowych w Kieleckim Domu Kultury odbyła się sesja plenarna, podczas której przewodniczący zespołów problemowych zdawali relację z obrad i przedstawiali wnioski. Po niej nastąpiła prezentacja zespołów artystycznych funkcjonujących przy Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach.

Kongres zakończyły obrady plenarne w Wojewódzkim Domu Kultury w dniu 26 września. Głos zabrało kilkanaście osób. Kongres podsumował dr M. Zarębski, który podkreślił znaczenie obecności młodzieży w ruchu regionalnym oraz wzrost skuteczności zdobywania środków unijnych na działalność towarzystw regionalnych dzięki tworzeniu tzw. organizacji sieciowych.

Dodam jeszcze, że Kongresowi towarzyszyła wystawa oraz kiermasz publikacji regionalnych. W obu tych imprezach Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej było reprezentowane.

Zobacz wydawnictwo pokongresowe: Świętokrzyskie sercem Polski. Dokumentacja IX Kongresu Regionalnych Towarzysztw Kultury, Kielce-Zagnańsk 2011

Załączniki:

Plik	Opis	Rozmiar	Ostatnia modyfikacja
Swietokrzyskie serecm Polski.pdf	Dokumentacja IX Kongresu Regionalnych Towarzystw Kultury	5507 Kb	23.03.2011 08:18